Chùm ảnh đẹp qua Hoa Lư thi tập

[emgaicodo2000]

Lời giới thiệu
Hoa Lư thi tập là cuốn sử thi khổng lồ vừa được công nhận kỷ lục Guinness Việt Nam. Kiệt tác này đã được gửi tới UNESCO ngày 7/11/2010 để đề nghị công nhận là di sản tư liệu thế giới. Tác giả là Giáo sư - tiến sỹ Hoàng Quang Thuận, Viện trưởng Viện Công nghệ Viễn thông Việt Nam. Đây là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, được trình bày bằng chữ thư pháp trên chất liệu giấy giả da. Tập thơ có trọng lượng 54 kg, kích thước 109cm x 70cm x 10cm. Hoa Lư thi tập gồm 121 bài thơ do GS-TS Hoàng Quang Thuận sáng tác trong thời gian du ngoạn tại cố đô Hoa Lư. Đồng cảm tâm huyết với tình yêu Hoa Lư – Thăng Long - Hà Nội, lòng biết ơn đối với các bậc tiền nhân, họa sỹ Trần Quốc Ẩn và nhiếp ảnh gia Phạm Tú đã cùng với GS-TS Hoàng Quang Thuận sáng tác độc bản Hoa Lư thi tập, một món quà ý nghĩa tặng Thủ đô ngàn tuổi. Tác phẩm có sự tham gia của một chuyên gia nước ngoài - David G. Lanoue là một giáo sư, tiến sĩ, giảng dạy ở trường Xavier University, bang Lousiana, Hoa Kỳ, hiện là chuyên gia hàng đầu ở Mỹ về thơ Haiku Nhật Bản. Ông dịch gần 10.000 bài Haiku của nhà thơ Nhật nổi tiếng, Kobayashi ISSA và thường đi thỉnh giảng khắp thế giới về loại thơ này. Ông sẽ quay lại Việt Nam vào tháng 3/2011. Ông từng là Chủ tịch Hội Haiku thế giới, và là người sáng lập Hội Haiku bang Lousiana, USA. David Lanoue còn là một nhà văn với ba tiểu thuyết đã xuất bản xuay quanh chủ đề thơ Haiku. David G. Lanoue là người có công lớn dịch “Hoa Lư – Thăng Long thi tập” ra tiếng Anh. Xin hân hạnh giới thiệu tập thơ song ngữ này đến quý bạn yêu thơ.

HOA LƯ - THĂNG LONG THI TẬP
A BOOK OF HOA LU - THANG LONG POEMS

Thái Bá Tân và David G. Lanoue dịch
Translated by Thai Ba Tan and David G. Lanoue


LỜI NGƯỜI DỊCH

Nhà thơ Hoàng Quang Thuận đang mở một cánh cửa nhìn vào quá khứ và mời người đọc bước vào một thế giới gần như bị lãng quên, thế giới của rồng, phượng hoàng, kỳ lân, tiên phật và các nhà vua anh hùng dân tộc. Thơ của ông, được tập hợp trong cuốn sách này, thấm đậm một tình yêu sâu sắc và chân thành đối với “vùng đất của các hang động kỳ ảo giữa những đỉnh núi đá mây phủ”, những ngọn núi thiêng, những con suối trong lành được gọi là long mạch. Thế giới ấy là nước Đại Việt xưa, nay là Việt Nam.

Bằng con mắt tinh tường và cảm quan nhạy bén gần như của một thầy địa lý, ông Thuận đã miêu tả và giới thiệu một cách trìu mến những nhân vật lịch sử độc đáo, cũng như lịch sử nói chung của vùng đất ông yêu, vùng đất của vô số núi non, hang động, hồ nước tuyệt đẹp, với sự chú ý đặc biệt tới các hang động. Đó là thế giới thần tiên nửa chìm nửa nổi nơi ta có thể gặp những chú voi hiền lành thiu thiu ngủ, những con vượn đang hót, một ông già say rượu nằm trên đất, một vị cao tăng trong tư thế thiền định bất tận của mình; một ông cụ cứ câu cá mãi không thôi, hoặc những ông già khác say sưa chơi ván cờ không bao giờ kết thúc.

Tuy nhiên, tình yêu, và cả niềm tự hào của nhà thơ, đối với vùng đất cổ xưa địa linh nhân kiệt và thiêng liêng này, vẫn thoang thoảng nỗi niềm tiếc nuối quá khứ oanh liệt ngày xa xưa: đó là những ngôi chùa, ngôi đền cổ, những tòa lâu đài cao ngất, những cung điện hoành tráng nơi bao người đẹp từng nhảy múa, những thành trì ẩn hiện trong sương, và quan trọng hơn cả, đó là cố đô Hoa Lư với những ngọn cờ luôn tung bay kiêu hãnh của nó. Dẫu chỉ điểm xuyết mang tính chấm phá, bằng những câu từ điêu luyện như một tay phù thủy thực thụ, nhà thơ Hoàng Quang Thuận đã làm sống lại lịch sử cả nghìn năm để cho chúng ta thấy vùng đất thiêng này trước đây như thế nào. Tuy nhiên, qua các dòng thơ thấm đượm chất thiền và triết lý đạo Phật, rằng ở đời này không có gì là vĩnh cửu, nhà thơ cũng nói ta hay rằng nhiều trong số những cái đẹp mà ông ca ngợi bây giờ không còn nữa, hoặc đang nằm sâu dưới đống đổ nát. Mặt khác, ông cũng cho ta biết về nỗ lực của người dân Hoa Lư ngày nay nhằm trùng tu hoặc xây mới những di tích vô giá của quá khứ. Ông nói điều này một cách diễn cảm, dứt khoát và bằng thái độ lạc quan, cổ vũ.

Trong nguyên bản, Hoàng Quang Thuận viết thơ có vần điệu chặt chẽ, mỗi khổ bốn câu theo sơ đồ gieo vần AABA. Tôi không tìm cách lặp lại điều này trong tiếng Anh. Tôi nghĩ dịch có vần (và chắc chắn không tránh khỏi ép vần) sẽ dẫn đến việc làm méo mó sự giản dị tao nhã và sự quyến rũ của bài thơ trong nguyên bản. Do vậy, tôi cố hết sức theo khả năng mình cho phép, truyền đạt cái đẹp của những câu thơ mang hơi hướng thần chú của ông Thuận bằng các thủ pháp âm từ, nhạc điệu, đặc biệt chú ý tới tiết tấu, nhấn từ và lặp từ. Công việc của tôi, mặc dù khó khăn, nhưng trở nên dễ dàng hơn nhiều, thậm chí thích thú, nhờ bạn đồng nghiệp và là đồng dịch giả tập thơ này, ông Thái Bá Tân, người đã cung cấp cho tôi các ý và hình ảnh chính của từng bài thơ. Hơn thế, ông đã kiên nhẫn và vui vẻ trả lời vô số các câu hỏi của tôi trong khi hợp tác làm việc.

Tôi vui mừng được góp sức đưa tập thơ tuyệt vời này, một tập thơ hay cả về khía cạnh lịch sử lẫn văn học, đến với độc giả tiếng Anh. Một tập thơ, theo tôi, thực sự xứng đáng được đọc trên toàn thế giới.

Tôi cũng vui mừng không kém, và lấy làm vinh dự được mời đóng góp và tham gia vào lễ kỷ niệm một nghìn năm văn hiến của mảnh đất và con người Thăng Long - Hà Nội.

David G. Lanoue
Trường Đại Học Xavier, Lousiana, Hoa Kỳ

CO-TRANSLATOR´S PREFACE

Hoang Quang Thuan opens a door to the past, welcoming his readers to a half-forgotten age of dragons and phoenixes, fairies and unicorns, gods and hero-kings. His poems, gathered in this book, exude a deep and genuine love for a “land of fairy caves among cloudy peaks” with sacred mountains, voluptuous caves and auspicious streams: the Great Viet now know as Vietnam.

With a keen eye and intuition akin to that of a feng shui master, Thuan describes and presents the unique personality and history of this land´s beloved mountains, caves and bodies of precious water, placing particular emphasis on its caves: subterranean Fairylands where we encounter sleeping elephants, singing apes, a fallen drunk, a monk in perpetual meditation, an old man forever fishing, and others engrossed in a never-ending game of chess.

Thuan´s feelings of love for, and pride in, this ancient place, this sacred land of the Viet people, is tinged with a sense of loss for the past glories of olden times: the pagodas, the temples, the sky-scraping towers, the sumptuous palaces where dazzling beauties once danced, the cloud-wrapped citadels and, above all, the capital, Hoa Lu, its flags flying bravely in the wind. Though he erases, through the sorcery of his words, a thousand years of history to show us what once was, the poet also reminds us, in verses imbued with a Buddhist feeling of impermanence, that many of the splendors that he celebrates now are gone or in ruins. However, he tells also of contemporary efforts to restore and rebuild the treasures of the past, expressing, ultimately, a feeling of optimism and renewal.

In their original form, these quatrains follow a strict rhyme scheme of A-A-B-A. I have not attempted to duplicate this in English. Adding rhymes (and, inevitably, forcing rhymes), I feared, would result in a distortion of the elegant simplicity and charm of the original poems. For this reason, I instead strove to achieve, as best I could, the incantatory beauty of Thuan´s verses by means of musical sound effects, focusing especially on rhythm, alliteration and assonance. My task, though challenging, was made easier than it might have been, even pleasant, thanks to the help of my collaborator Thai Ba Tan, who provided the basic ideas and images of the poems and patiently answered all my questions with grace and insight.

I am happy to help usher into English this extraordinary work of both historical and literary merit—a book that truly deserves to be read worldwide. I am equally happy, and honored, to have been invited to contribute to and participate in this millennial celebration of Thang Long: Hanoi, a capital famous for its rich cultural heritage.

David G. Lanoue
Xavier University of Louisiana[hr]
CỐ NHÂN

Cố nhân quay lại đã nghìn năm
Đô thành ngày ấy dưới trăng rằm
Hoa trôi giếng Ngọc (1) đâu còn nữa
Lư thành người cũ có viếng thăm

Cung điện vàng son (2) một thuở nào
Thuyền rồng sóng vỗ mạn lao xao
Ngàn thu bóng xế bao ưu hoạn
Để lại kinh thành vạn ánh sao

---

1. Giếng Ngọc nằm gần cung Vọng Nguyệt, nơi ở của công chúa Phất Kim, con gái vua Đinh Tiên Hoàng.
2. Kinh đô Hoa Lư - nền văn minh Đại Việt thời Đinh, Lê, Lý.



OLD FRIEND

Old friends have come, after a thousand years,
this capital of olden days, under a full moon sleeping;
its floating flowers and Jade Well: images that nourish (1)...
scenes of quiet and solitude where visitors are few

No more, the bright gilded palaces of glories past (2);
no more, the dragon boats rocked by gentle waves...
one thousand autumns have come and fled, as has the sun,
leaving, over the ancient capital, a starry sky

---

1. The Jade Well is near the Moon-Watching Palace where Princess Phat Kim, daughter of King Dinh Tien Hoang, lived.
2. The ancient capital of Hoa Lu was the center of the Great Viet civilization under the dynasties of Dinh, Le and Ly.

CUNG ĐIỆN TRIỀU ĐINH

Trường Xuân cung điện triều nhà Đinh (1)
Phong Lưu, Cực Lạc cả cung đình
Hoang phế ngàn năm trong lòng đất
Dấu ấn một thời thịnh hiển vinh

Đàn xưa cung nữ múa bên sân (2)
Trăm quan chầu trước cửa bệ rồng
Vua Đinh bào tía thời cung kiếm
Gió thoảng mây ngàn giữa hư không

---

1. Tên các cung điện Trường Xuân, điện Phong Lưu, điện Cực Lạc. Đây là các điện vàng son lộng lẫy thời vua Đinh Tiên Hoàng trị vì.
2. Đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng ngày nay, xưa kia là cung điện của vương triều nhà Đinh.



PALACES OF DINH DYNASTY

The great palaces—Truong Xuan, Phon Luu, Cuc Lac (1 )
once the splendorous pride of Dinh Dynasty,
a testimony to a glorious, prosperous age;
now, after a thousand years...nothing but buried ruins

Where imperial beauties once dance to sweet music
where the great king, splendid in his mantle and arms
sat on a dragon throne flanked by high officials...
now, only an air of longing for that which is gone

---

1. These are names of some palaces under the reign of King Dinh Tien Hoang. The present-day temple, dedicated to this king, is part of one of them.


TRƯỜNG THÀNH

Núi Đắm chạy sang núi Thanh Lâu (1)
Tường đông vững chắc những trụ cầu
Bắc thành vững chãi hình Lân phục (2)
Cát lũy thành cao cạnh hào sâu

Nghìn năm mưa nắng với đất trời
Thành cổ Hoa Lư giữa mây trôi
Vách núi dựng cao trời đất nước
Cờ lau gió thổi mãi không thôi

---

1. Thành Hoa Lư như một trường thành kỳ vĩ bằng núi đá bao bọc kinh đô Hoa Lư.
2. Phía bắc thành nội có hai tường thành từ núi Hang To sang núi Cánh Hàn và từ núi Cánh Hàn chạy sang núi Sau Cái gọi chung là Tường Dền.



LONG WALL

The mountains Dam and Thanh Lau stretch to join forces:
a sturdy eastern wall, strong with steep rocks
while unicorn-shaped peaks safely guard the west (1)...
a high defensive line—and farther in, deep canals and dunes

Exposed to the whims of weather and time
the ancient captial, Hoa Lu (2), now can only be imagined;
a land of sky-reaching mountains and rocks
with white, withered reeds swaying in the wind

---

1. These local mountains form a superb natural defense line to protect the capital of Hoa Lu. To the west of the citadel two walls were built, running from Hang To Mountain to that of Canh Han. The other stretched from Canh Han to Sau Cai Mountain. Both walls have a common name: the Wall of Den.
2. Hoa Lu, which in Vietnamese means, “The Beautiful Village Gate,” was the capital of Vietnam in the tenth century, then called Dai Co Viet: Great Viet. The capital was established by the first king of the Dinh Dynasty, Dinh Tien Hoang.


ĐỒNG QUÊ

Sông nước bao la cảnh hữu tình (1)
Nắng tràn thung rộng sóng lung linh
Chim bơi cá nhảy trên sông vắng
Đâu biết ngày xưa cảnh chiến chinh

Đàn dê gặm cỏ bên chân núi (2)
Mục đồng thổi sáo dắt trâu về
Lam chiều vương khói trên giàn mướp
Ráng hồng nhuộm thắm cánh đồng quê

---

1. Ngày xưa, lòng thung giữa kinh thành Hoa Lư rộng và đẹp nơi nghĩa quân tập trận.
2. Cảnh đồng quê làng Việt cổ ở động Hoa Lư.



A PASTORAL SCENE

Pleasing and relaxing, this beautiful vista:
glimmering river, wide valley, high mountains...
fish swim in peace, birds soar over the quiet river
unaware that here, long ago, were battlefields

Goats graze at the mountain´s foot
children blow bamboo flutes on backs of buffaloes;
in blueish smoke the squash hanging from eaves
and over the rice fields, the cold glow of sunset

LÀNG CỔ

Mái nhà ẩn hiện dưới rặng cây (1)
Nước trong núi biếc đá rêu đầy
Làng quê yên ả trong thung núi
Kinh đô Việt cổ gió ngàn tây

Dậu tre phên liếp Cố Viên Lầu (2)
Ba bề dựa núi ở thung sâu
Chuối xanh trổ quả bên hè vắng
Trước sân xào xạc mấy hàng cau

---

1. Xưa kia làng người Việt cổ sống ở đây, nay là thôn Lê, xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.
2. Làng Việt cổ Cố Viên Lầu nằm cạnh bến đò Đình Các.



ANCIENT VILLAGE (1)

Roofs of houses appear and vanish in thick foliage
mountains so green, streams so clear, with moss-covered stones;
a peaceful village, half-dreamed, in a peaceful valley...
the west wind blesses the Viet´s ancient capital

The old village of Old Garden Pavilion (1)
with bamboo fences, shielded by mountains on three sides;
green banana trees bloom along quiet roads;
areca palms in a thin row rustle before a house

---

1. This ancient village is situated next to the Dinh Cac Ferry station.

CỐ ĐÔ HOA LƯ

Cố đô Đại Việt thành Hoa Lư (1)
Núi non trùng điệp phủ mây mù
Kinh đô Việt cổ nằm thung rộng
Đại thắng Minh Hoàng mãi ngàn thu (2)

Dựng xây cung điện chế triều nghi
Định đế xưng vương lập thành trì
Đại Hoàng Cồ Việt Trường Yên phủ
Hào sâu núi hiểm bất khả tri

---

1. Cố đô Hoa Lư là kinh đô đầu tiên trong nền văn minh Đại Việt. Trung tâm Hoa Lư là khu vực hai đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng và vua Lê Đại Hành thuộc xã Trường Yên.
2. Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế, gọi là Đinh Tiên Hoàng, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, chọn Hoa Lư vùng núi hiểm trở làm kinh đô. Sắp đặt trăm quan chế triều Nghi và tôn hiệu “Đại thắng Minh hoàng đế”.



ANCIENT CAPITAL OF HOA LU

Hoa Lu: ancient capital of the Great Viet,
land of wide valleys, caves and rolling mountains
shrouded in clouds, endowed with auspicious streams...
all under a reign called “Dai Thang Minh Hoang” (1)

He first established court rules and rituals;
chose the land upon which he built his capital, his citadels
and for himself, this great king: Truong Yen Palace...
unconquerable stronghold protected by mountains and deep moats

---

1. Hoa Lu was the first capital of the Great Viet; its center was where the present-day temples dedicated to kings Dinh Tien Hoang and Le Dai Hanh stand, in Truong Yen commune.

2. In 968 Dinh Bo Linh was enthroned as King Dinh Tien Hoang. He called the country Dai Co Viet (Great Viet), chose Hoa Lu to be the new capital, and established new royal court rules, as well as ranks and duties for both civil and military mandarins.
[hr]
THÀNH CỔ

Hoa Lư kinh thành của đế vương
Mây bay phủ núi lũy biên cương
Hoàng Long (1) dậy sóng ngàn năm ngủ
Long mã (2) truy phong thượng đạo đường.

Thiên Tôn sư tử phục hướng đông
Văng vẳng trời nam sáo mục đồng
Cờ lau thủa ấy còn soi bóng
Rồng vàng lượn sóng giữa thinh không (3)


---
1. Sông Hoàng Long cách đền thờ Vua Đinh Tiên Hoàng khoảng 2 km.
2. Núi Bái Đính như một con Long Mã tung bờm lao về phía Bắc ở thế thượng phong.
3. Câu chuyện Đinh Bộ Lĩnh cưỡi rồng vàng qua sông Hoàng Long.



ANCIENT CITADEL

Hoa Lu: magnificent capital of ancient kings;
clouds fly over your mountains and your citadel´s ruins...
after a thousand years of sleep, Hoang Long raised its waves1...
the dragon-horse awoke and chased away the northern enemies (2)

In the east, heavenly lions lie in ambush,
the southern sky, filled with sounds of children´s flutes,
flags of olden days still reflect on the waters...
a golden dragon is soaring in the sky (3)

---

1. Hoang Long river is about three kilometers from Dinh Tien Hoang Temple.
2. Bai Dinh mountain resembles a horse running to the north.
3. This is a reference to Dinh Bo Linh riding a golden dragon to get to the other side of Hoang Long River.

VUA ĐINH TIÊN HOÀNG

Cờ lau tập trận ở thung Lau (1)
Mưu lược tài cao thuở ban đầu
Lũ trẻ công kênh làm minh chúa
Ai biết làm vua kẻ chăn trâu

Hoa Lư địa lợi với nhân hòa
Hai đường thủy bộ dễ vào ra
Núi non trùng điệp thành chiến lũy
Sứ quân yên loạn cõi sơn hà

Lên ngôi đế hiệu Đinh Tiên Hoàng (2)
Đất nước an hoà cả giang san
Sánh ngang Hoàng đế vua phương Bắc (3)
Chủ quyền dân tộc được an bang

---

1. Vua Đinh Tiên Hoàng (924-979) thủa nhỏ cùng lũ trẻ chăn trâu lấy bông lau làm cờ tập trận được tôn làm thủ lĩnh.
2. Sau khi Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân lên ngôi hoàng đế đặt niên hiệu Đại Thắng Minh Hoàng đế.
3. Đinh Tiên Hoàng xưng đế khẳng định nước Đại Cồ Việt độc lập, tự chủ, xây dựng quốc gia phong kiến tập quyền thống nhất đầu tiên trong lịch sử dân tộc.



KING DINH TIEN HOANG

While still a child, gifted soldier, he played a general
in the valley of reeds, a reed flag waving in his hand (1);
playmates carried him on their shoulders as their king
never suspecting that one day, he would be!

Hoa Lu: auspicious land with a good people
easily reached by road and by water;
its rolling mountains a natural line of defense...
he subdued all twelve warlords, restored the peace

He became king, was named Dinh Tien Hoang (2)
equally great as the great one to the North;
throughout his land thrived peace and prosperity...
the sovereignty of the nation, forever ensured

---

1. In childhood, while tending water buffaloes, Dinh Bo Linh (924 - 979) liked to play military exercises with other children, using reeds as flags. He was always chosen to be their chief.
2. After he defeated the war lords, he became king and called himself Dinh Tien Hoang to assert that his new state, Great Viet, was an independent one. Thus, he managed to establish the first united feudal country in the history of Vietnam.

[emgaicodo2000]

NIÊN HIỆU THÁI BÌNH

Bỏ luôn niên hiệu của Bắc phương
Trời Nam một cõi đấng quân vương
Thái Bình (1 ) niên hiệu vua Đinh đặt
Phong kiến tập quyền mạnh hùng cường

Mở nền triều chính nước non Nam
Có khác chi Đô Hán Tràng An (2)
Trời Nam nhân kiệt còn lưu mãi
Sóng vỗ ngàn năm nước cửa Hàn (3)

---

1. Năm 970, Đinh Tiên Hoàng bỏ niên hiệu của các hoàng đế phương Bắc tự đặt niên hiệu là Thái Bình cho nước Đại Cồ Việt.
2. Năm 968, tại Hoa Lư, Đinh Tiên Hoàng xưng vương, cho xây cung điện sắp đặt trăm quan chế triều nghi cho đúc tiền mang tên “Thái Bình hưng bảo”, đồng tiền đầu tiên ở Việt Nam.
3. Sông Hoàng Long đổ ra cửa Hàn – hay còn gọi là cửa biển Đại Ác (theo Đại Việt sử ký toàn thư)



NATIONAL DATE SYSTEM OF THAI BINH (1)

Annulling the northern calendar of years
King Dinh established his own, called it Thai Binh (2)
to confirm the power of a separate, southern land
led by a wise and righteous king

He forged a royal administration, entirely new
equal to that of the capital to the North (3);
in the South, so many good names forever remembered...
for a thousand years, ceaseless waves hit Han Estuary (4)

---

1. In Vietnamese Thai Bin means “peaceful, prosperous.”
2. King Dinh Tien Hoang did this in 970.
3. In the first year of Khai Bao, 968, the Chinese King said: “In Hoa Lu, Dinh Tien Hoang proclaimed himself a king, built palaces, set up royal rules and rituals, as well as cast new coins called Thai Binh Hung Bao, which means, “Money for development under the Thai Binh royal calendar.” This was the first bronze coin of Vietnam.
4. Hoang Long River meets the sea at Han Estuary, which has another name, “Estuary of the Evil,” according to Complete Annals of the Great Viet.

QUÂN THÀNH

Quân thành độc đáo núi đá vôi (1)
Chót vót chênh vênh tận cõi trời
Hang động kéo dài sâu thăm thẳm
Nhật nguyệt theo mùa nước đầy vơi

Dũng lược tài ba khắp thiên hạ
Sứ quân lần lượt phục quy hàng (2)
Đế nghiệp từ đây soi bóng cả
Bộ Lĩnh cờ lau Đinh Tiên Hoàng

---

1. Kinh đô Hoa Lư được bao quanh bởi hàng loạt núi đá hùng vĩ, là một công trình phòng ngự kiên cố như một pháo đài.
2. Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân.



MILLITARY LINE OF DEFENSE

Perfect, one-of-a-kind, this line of defense
this steep range of limestone mountains;
caves and caverns spreading out endlessly...
the waters rise and fall, according to moon and season

Renowned far and wide for his courage and strategies,
the king made warlords surrender, one by one;
his noble cause has prospered ever since
this beloved king who, as a child, played with reed flags!

THẦN CAO SƠN

Oai linh thần núi Bái Lĩnh Sơn (1)
Trung trinh non nước dạ chẳng sờn
Tâm linh đắc địa vùng đất thánh
Ngàn năm trấn trạch thần Cao Sơn

---

1. Là vị thần núi giúp dân tìm ra loài cây búng báng thay bột gạo, là vị thần gắn với đất cố đô, được các triều đại vua Đinh, Lê tôn thờ là vị thần trấn trạch phía Tây kinh đô Hoa Lư, một trong Hoa Lư tứ trấn.

CAO SON MOUNTAIN GOD

The mountain god of Bai Linh Son (1)
impressively holy, forever loyal,
for a thousand years in the sacred land
has kept intact its auspicious underground streams.

---

1. This is Vien Son Khanh, a son-in-law of King Hung Due. He is one of the four immortals for the Viet people, worshipped by successive dynasties as a god guarding the auspicious underground water streams west of the capital, Hoa Lu.


CHÙA XƯA

Long mã thượng phong chùa Bái Đính (1)
Sắc hồng muôn thủa tụ về đây
Hang động nối dài như chiến lũy
Mênh mông hồ nước cứ vơi đầy

Vòng cung đông Bắc núi Hàm Rồng (2)
Hàm Xà ẩn khúc dưới Hoàng Long
Linh địa khí thiêng người Việt cổ (3)
Vẫn còn sương khói với núi sông

---

1. Núi Bái Đính nổi cao thế núi đột khởi như một con Long Mã đang truy phong về phía sông Đại Hoàng – nơi phát tích triều vua Đinh Tiên Hoàng.
2. Khởi đầu là núi Hàm Rồng, tiếp núi Hàm Xà, Hàm Cay Trai Sơn và núi Phường.
3. Tại núi Thung Bình thuộc xóm 7, xã Gia Sinh, nơi đây các nhà khảo cổ học đã tìm được nhiều dấu tích người Việt cổ. Các di tích thuộc thời đồ đá, cách đây 1 vạn năm.



OLD PAGODA

A dragon-horse gallops towards Dai Dinh Pagoda (1),
glories of olden times are gathered here;
cave upon cave, an overlapping defense line...
lakes wide with water, rise and recede

Dragon´s Jaw Mountain arcs from east to west (2);
Snake´s Jaw Grotto lurks beneath Hoang Long River...
the sacred spirit of the ancient Viet people
lives on forever in this sacred land (3)

---

1. The Mountain of Bai Dinh has the shape of a horse galloping fast towards Dai Hoang River, where the kingship of Dinh Tien Hoang started.
2. The arc runs from Dragon’s Jaw Mountain to that of Snake’s Jaw and ends at Phuong Mountain.
3. In Thung Binh Mountain, Hamlet number seven of Gia Sinh Village, archeologists have found many proofs of the ancient Viets dating back to the Old Stone Age, about 10,000 years ago.
[hr]
DÃY TRƯ SƠN

Thanh long Bạch Hổ dãy Trư Sơn (1)
Tiền thủy hậu cung núi trập trùng
Hoa Sơn kỳ vĩ màu non nước
Phượng Hoàng bay lượn giữa không trung

---

1. Dãy núi hình con lợn cao 208 m so với mặt biển phía Đông Nam núi Bái Đính, kinh thành cổ Hoa Lư, bao quanh dãy núi Hoa Sơn rất đẹp và kỳ vĩ.



THE PIG MOUNTAIN RANGE (1)

Rolling mountains: blue dragons, white tigers,
secluded sanctuaries with gleaming ponds;
a flower mountain, magnificent, sky and earth-toned...
phoenixes soaring above!

---

1. This mountain range has the shape of a pig, 208 meters above sea level, southeast of Bai Dinh Mountain. It is part of the ancient capital of Hoa Lu, and it includes Hoa Son Mountain.


CHÙA BÁI ĐÍNH

Minh đỉnh danh lam cổ tự xưa (1)
Linh sơn Bái Đính những ngôi chùa
Có phải ngàn năm quay trở lại
Lan Trường tiền kiếp có duyên đưa (2)

Hùng vĩ nguy nga chùa Bái Đính (3)
Linh thiêng Phật tổ chứng lòng thành
Kinh đô phật giáo về non cũ
Sau chùa xanh mướt khóm trúc xanh

---

1. Đường lên động thờ Phật có 265 bậc đá xanh, đục chạm công phu, có khắc Minh Đỉnh danh lam.
2. Cô Phạm Thị Lan và anh Nguyễn Xuân Trường – hai vợ chồng đã góp sức xây dựng, tu tạo lại các ngôi chùa ở Bái Đính, là những người có tiền duyên với cố đô Hoa Lư.
3. Hệ thống chùa Bái Đính mới được xây dựng lại to đẹp và hoành tráng ở đây có ba tượng phật tổ Tam Thế lớn nhất Việt Nam.



BAI DINH PAGODAS

Four words engraved on an old stone slab: Minh Dinh Danh Lam1;
for so long the sacred mountain Bai Dinh was famous for pagodas;
a thousand years have passed; now Lan and Truong,
driven by predestined love ties, have restored its full glory (2)

How magnificent and splendid the Bai Dinh Pagodas!
holy Buddha can witness his followers´ sincerity;
a Buddhist Kingdom returns to this old land of mountains (3)...
behind the pagodas, the bamboo grove so green

---

1. The path leading to the Buddha Shrine consists of 265 skillfully engraved blocks of blue stone. At the end there is a big stone stele with four words on it: Minh Dinh Danh Lam, which means, “a beauty spot called Shining Peak.”
2. Mrs. Pham Thi Lan and her husband Nguyen Xuan Truong have spent their own money to restore pagodas in Bai Dinh. They are believed to have predestined love ties.
3. With support from government and different organizations, the Bai Dinh complex of pagodas and temples has the ambition to become a “Kingdom” or center of Buddhism not only for Vietnam, but for the whole region of Southeast Asia. Its boasts many national records, including the three biggest Buddha statues representing the three lives in Buddhist dogma: past, present and future.

GIẾNG NGỌC

Mắt rồng long mạch hiện thiên cơ (1)
Giếng nước ngàn xưa mãi đến giờ
Trai giới lễ tiên dùng giếng Ngọc
Xanh trong không cạn tự khai sơ

Khói sương huyền ảo thật lạ lùng (2)
Nắng hè hơi mát giữa không trung
Mùa đông ấm áp đầy sinh khí
Long lanh đáy nước tận cửu trùng

---

1. Sinh thời, Đức Thánh Nguyễn đào giếng lấy nước, đồ xôi cúng Phật và nấu thuốc chữa dân lành. Giếng Ngọc đường kính rộng 30m, nước trong suốt có độ sâu 6m. Đây là một cái giếng cổ lớn nhất Việt Nam.



JADE WELL (1)

A dragon´s eye that yields auspicious streams,
the Jade Well, from early times to now,
its clear water never drying up,
used by the people for fasts and fairy festivals

Strangely fanciful mist and smoke hang over it;
a cool place, even on scorching summer days
but warm and vital on freezing winter nights...
high above, its sparkling water reflects in the nine skies

---

1. Saint Nguyen (Zen Monk Nguyen Minh Khong) used to take water from this well to cook sticky rice for Buddha and prepare medicines to cure local people. The well is six meters deep and thirty meters in diameter. It is the biggest ancient well that still exists in the country.

HẬN TÌNH

Bãi bể nương dâu ôm tình hận (1)
Áo mây trả lại chốn khuê phòng
Ngàn năm ngọc vỡ hoa rơi rụng
Bóng hồng mây nước giữa Hoàng Long

Oan trái tình xưa còn giếng Ngọc (2)
Phất Kim công chúa của kinh thành
Sương khói thu sầu ngày ly biệt
Mây tắm ao trời nước trong xanh

---

1. Công chúa Phất Kim được vua Đinh gả cho Ngô Nhật Khánh, một trong 12 sứ quân. Nhật Khánh cầu viện Vua Chiêm để khôi phục dòng họ Ngô đã ra tay hành hạ, rạch mặt vợ - trên bãi biển Nam Giới, nay thuộc Hà Tĩnh.
2. Khi Nhật Khánh dẫn hơn 1000 chiến thuyền của quân Chiêm đánh vào đất Việt, quá phẫn uất trước tâm địa của chồng nàng gieo mình xuống giếng Ngọc ở lầu Vọng Nguyệt kinh thành Hoa Lư.



A TRAGIC LOVE (1)

Her love made tragic by the whirligig of time, she
exchanged her maiden clothes of cloud for a bridal robe;
the jade is broken beyond repair, the flowers withered...
a Rose seen no more in the land of Hoang Long River

The Jade Well bore witness to this tragic love
of Princess Phat Kim, a beauty of the capital;
on her departure day, autumn grew sadder with mist and smoke;
in the cold, clear water of Heaven´s pond, clouds bathed

---

1. To win a period of peace with Ngo Nhat Khanh, one of the twelve warlords, King Dinh Tien Hoang gave his daughter, princess Phat Kim, to him. This warlord, however, sought reinforcements from Champa Kingdom to strengthen his collapsing position. He ill-treated her, even slit her face. This happened on the Nam Gioi Beach in today´s Ha Tinh province. Then, she was taken back to Hoa Lu by the local people. Seeing her husband was leading one thousand Champa war boats to attack her land, she drowned herself in the Jade Well in front of the Moon-Watching Pavilion in Hoa Lu capital.
(còn tiếp)
[hr]
ĐỀN VỐI

Hoang sơ thung vắng ngập nắng vàng
Vối già trăm tuổi giữa đồi hoang
Hang động xanh um đầy lau sậy
Voi nằm đền Vối (1) ngủ mơ màng.

Vối xanh nước mát giữa trưa hè
Mênh mông trời nước rộn tiếng ve
Rắn vàng mấy cặp nằm im ngủ
Cuối đền phơ phất mấy cành tre.

---

1. Đền có nhiều cây vối mọc, cạnh hang động cổ xưa, ngôi đền được dân địa phương Hoa Lư gọi là Đền Vối.



TEMPLE OF EUGENIA (1)

A pristine valley awash in golden sunlight
centuries-old eugenia trees on a quiet hill;
the cave´s mouth green, covered with grass and reeds...
drowsy elephants in the Temple of Eugenia

Green eugenia trees, water cool in the summer noon,
a cicada´s voice chirring, high in the sky;
pairs of golden snakes sleep peacefully entwined...
behind the temple, a few bamboo lazily sway

1. There are many eugenia trees around the temple and the cave mouth, hence the name Temple of Eugenia.


HOÀNG LONG GIANG (1)

Hợp lưu dòng chảy của ba sông (2)
Lê, Bôi uốn khúc Lạng, thân rồng
Linh khí thần tiên trường hưng vượng
Tưới mát vườn xưa thầy Minh Không

Long giang mạch khí của trời Nam
Chuyển vận Long vân khúc khải hoàn (3)
Ngàn năm đất nước bao binh lửa
Sử sách bi hùng máu thắm trang

---

1. Còn có tên Sông Rồng Vàng.
2. Hợp lưu ba dòng: sông Bôi, sông Lạng và sông Lê. Đây là con sông có nhiều chứng tích lịch sử của đất nước Đại Cồ Việt, gắn liền với mốc lịch sử lớn của dân tộc, cuộc dời đô của Lý Công Uẩn năm 1010.
3. Sông Hoàng Long như một con rồng vàng là long mạch của cố đô Hoa Lư. Nơi đây thuyền rồng của vua Lê Đại Hành ca khúc khải hoàn thắng giặc Tống năm 981. và cũng là nơi vua Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa Lư về thành Đại La, Thăng Long ngày nay.



HOANG LONG RIVER (1)

Here, the confluence of three rivers:
the Le, the Boi and the Lang;
a winding dragon, sacred spirit of lasting prosperity,
this river that wet the gardens of Minh Khong (2)

The auspicious dragon stream of the South (3)
witnessed King Le´s triumphal return
and a thousand years of the land engulfed in wars:
a history book, each page soaked in blood

---

1. In Vietnamese Hoang Long means Golden Dragon. Its is a river that witnessed many historical events of the Great Viet, particularly the one in which King Ly Cong Uan used it to move the capital from Hoa Lu to Thang Long (“Rising Dragon”), present-day Hanoi, in 1010.
2. This is the Zen monk Nguyen Minh Khong.
3. In the shape of a golden dragon, the Hoang Long River is considered an auspicious stream of the ancient capital of Hoa Lu. Kinh Le Dai Hanh’s dragon boat followed this river home after the complete victory over the Chinese invaders in the year 981.


DÃY NON LÊ

Vòng cung Tây Bắc dãy non Lê (1)
Vua Đinh rồng tía cưỡi hạc về
Chiều tà soi bóng kỳ lân phục
Hùng vĩ trời Nam dãy non khê

---

1. Dãy núi vòng cung phía Tây Bắc sát sông Hoàng Long.


NON LE MOUNTAIN RANGE (1)

These mountains arc from north to west where King Dinh,
red dragon-mantled, arrived on a crane´s back;
guardian unicorns peacefully lie in twilight...
shadows of great peaks against the southern sky

1. This is a mountain range in the shape of an arc, northwest of Hoa Lu, near the Hoang Long river.


ĐỀN THỜ ĐỊNH QUỐC CÔNG

Hàn vi thuở nhỏ bạn vua Đinh (1)
Kết nghĩa anh em nặng chữ tình
Ai biết trời xanh gây gió bão
Lòng trung Phật tổ có hiển linh

Ngàn năm oanh liệt đức trung thần (2)
Hương khói đền thờ Định Quốc Công
Hoàng Long soi bóng người trung nghĩa
Để lại ngàn thu một tấm lòng

---

1. Thủa nhỏ bốn người kết nghĩa anh em, cùng tuổi giáp thân, cùng làng “đồng lân đồng giáp thân”. Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Lưu Cơ, Trịnh Tú được vua Đinh giao cho sứ mệnh tứ trụ triều đình.
2. Sau khi vua Đinh Tiên Hoàng bị sát hại, Nguyễn Bặc không tuân phục vua Lê Đại Hành, giữ lòng trung trinh, tiết liệt với vua Đinh. Đã cùng tướng Đinh Điền kéo quân về đánh lại Lê Đại Hành để khôi phục nhà Đinh nhưng bị thất bại và xử tử năm 979.


TEMPLE DEDICATED TO DINH GRAND DUKE OF NGUYEN BAC (1)

A friend to the King in their poverty and childhood;
they swore to be brothers forever
but he fell victim to unexpected misfortune...
where is Buddha´s salvation for this pious follower?

For a thousand years the loyal, glorious Grand Duke
has been revered in this old temple;
the Hoang Long River still caresses his image...
for all time, a shining example of loyalty and courage

1. From the same village and of the same age, in childhood Kinh Dinh Tien Hoang and four other boys were sworn to be brothers. They were Dinh Dien, Nguyen Bac, Luu Co and Trinh Tu. Later, he made them the four pillars of his court. When King Dinh Tien Hoang was assassinated, Nguyen Bac refused to obey the new king, Le Dai Hanh, to show his loyalty to the previous king. Together with General Dinh Dien, he led an uprising and attacked Hoa Lu capital but failed and was executed in 979. Dinh Grand Duke was the highest royal title at that time, just lower than that of the king himself.

[emgaicodo2000]

HANG ĐÁ (1)

Nhũ đá trần hang giọt nước rơi
Tiên bay mây trắng cả hang trời
Ngư ông râu bạc ngồi câu cá
Ông lão đánh cờ nước chảy xuôi.

---

1. Nằm trong hệ thống xuyên thủy động Hoa Lư ở đây có nhiều nhũ động rất đẹp giống hình người ngồi đánh cờ, ngồi câu cá.



STONE CAVE (1)

Water drips from the vault´s stalactites;
fairies and ivory clouds soar in the cave;
a white-haired old man lazily fishes
while others play chess by a brook

1. This is a part of the Hoa Lu system of water caverns with beautiful stone shapes resembling people playing chess and fishing.


MỘ CỔ NGUYỄN BẶC

Mộ cổ ngàn xưa Định Quốc Công (1)
Vân du sóng lúa giữa cánh đồng
Mây nước cờ lau thời oanh liệt
Chỉ thờ một chúa chẳng sai lòng

Dòng dõi đế triều của non sông (2)
Thiên Mụ chiều buông ánh sắc hồng
Hương Giang chúa Nguyễn đời con cháu
Cố hương xa vọng nhớ Hoàng Long

---

1. Ngôi mộ cổ ở giữa cánh đồng, trung tâm của kinh đô Hoa Lư.
2. Nguyễn Bặc (924-979) là thủy tổ dòng họ nhà Nguyễn. Sau này Nguyễn Hoàng vào Thuận Hóa và lập nên triều nhà Nguyễn .



ANCIENT TOMB OF NGUYEN BAC

Sternly standing for a thousand years, the Great Duke´s tomb
in a rice field covered with water and cloud (1);
a reminder of glory days of reed flags held high in hands...
a man to be honored forever for his deeds and love

The great lords of Nguyen, descendants of the noble family (2)
settled in Hue capital, where the River of Perfume
fondly reflects Mother-Goddess Pagoda in the red twilight...
a subtle yearning for the native River of Hoang Long (3)

1. This is where the center of Hoa Lu capital used to be.
2. Nguyen Bac (924 - 979) was the forefather of the later Nguyen great lords and kings, beginning with Nguyen Hoang, who went to the South to establish the Nguyen dynasty.
3. The River of Perfume longs for the River of Hoang Long: a poetic way of saying that the kings of Nguyen long for their ancestors in Hoa Lu.

LONG TRIỀU

Bách bảo thiên tuế núi Đại Vân (1)
Điện cũ Phong Lưu, Tử Hoa gần
Bồng lai cực lạc Trường Xuân điện
Vua ngự càn nguyên đón gió xuân

---

1. Núi Đại Vân có thế núi Rồng chầu. Nơi đây thời vua Đinh Tiên Hoàng có các cung điện Phong Lưu, Tử Hoa và điện Trường Xuân.



LONG TRIEU

Dai Van (1): thousand year-old mountain with countless gems
and ruins of Phong Luu Palace, next to Tu Hoa;
like in happy Fairyland, Truong Xuan Palace in silhouette...
the great king, enthroned in the sky, enjoys the spring breeze

1. Dai Van mountain has the shape of guarding dragons. Under King Dinh Tien Hoang´s reign the palaces of Phong Luu, Tu Hoa and Truong Xuan were on this mountain.


THIỀN SƯ MINH KHÔNG

Tài danh lừng lẫy cả trời Nam (1)
Thần y triều Lý với tay vàng
Cổ Thạch am xưa vườn Sinh Dược (2)
Thần Tông thoát khỏi bệnh y nan

Cõi đời nước mắt có đầy vơi
Độ thế chúng sinh giữa đất trời
Lục Trí thần thông an đế nghiệp (3)
Ngàn năm tỏa sáng mãi không thôi

----

1. Thiền sư Nguyễn Minh Không (1066 - 1141) là thần y chữa bệnh cho vua Lý Thần Tông (1128 – 1138) được vua phong Quốc sư. Ông cũng là ông tổ nghề đúc đồng.
2. Vườn thuốc Sinh Dược, nằm gần chùa Bái Đính là vườn thuốc để chữa bệnh cho muôn dân.
3. Đây là một pháp thuật Đức Thánh Nguyễn Minh Không học ở Tây Trúc – hô phong hoán vũ chữa bệnh hiểm nghèo cho vua.



ZEN MONK MINH KHONG (1)

Renowned far and wide under the southern sky
this miraculous physician with golden hands;
he saved king Than Tong from a deadly desease
and cured the masses in Sinh Duoc, his hermitage of stone (2)

A Zen monk, he appeared as if Heaven-sent
to save mankind in this sea of suffering
with his Six Miracles so skillfully learned (3):
a mirror for thousands of years shining on and on...

1. Zen monk Nguyen Minh Khong (1066 – 1141) was Chief Royal Physician for King Ly Than Tong, who gave him the title, National Great Tutor.
2. The monk had a garden of medicinal herbs in Sinh Duoc village to cure local people.
3. He is said to have learned these skills in India, which helped him not only to treat diseases but also to summon rains and winds.

CHÙA MINH ĐỈNH

Minh Đỉnh danh lam thờ tiên Phật (1)
Đá xanh từng bậc tới tam quan
Núi đá tầng tầng cao chất ngất
Quần tụ linh sơn dải lụa vàng

---

1. Đường lên chùa Minh Đỉnh có 265 bậc đá xanh được các nghệ nhân đục đẽo lắp ghép rất công phu và đẹp.



MINH DINH PAGODA

Spectacular pagoda, Minh Dinh, built for fairies and Buddha;
blue granite steps1 lead to three great gates;
layers of stone soar, higher and higher,
a gathering of sacred mountains, a golden band of silk!

1. The path leading to Minh Dinh pagoda consists of 265 blue stone plates, elaborately engraved and put together by the local artisans.

SƠN THẦN

Sơn Thần đền cũ động Hoa Lư (1)
Thung lau tập trận trắng xóa cờ
Ngàn năm non nước còn vang vọng
Đế hiệu Thắng Minh đại thiên cơ (2)

Tự chủ trời Nam hiệu Thái Bình (3)
Đại Cồ đất Việt sau chiến chinh
An dân định đế vua Đinh lập
Động đá đền xưa vẫn hiển linh

---

1. Động quay về hướng Đông Nam 145 độ, Động thờ thần núi Cao Sơn.
2. Vua đặt tôn hiệu “Đại Thắng Minh Hoàng Đế”.
3. Năm 970 Đinh Tiên Hoàng tự đặt niên hiệu riêng là Thái Bình.



MOUNTAIN GOD

The mountain god´s old temple in Hoa Lu Cavern (1),
the valley´s reeds recall white flags of olden days;
by heavenly mandate, the imperial name Dai Thang (2)
still lives on, resounding through the land

Thai Binh, the national calendar: proof of independence (3)
for a new country, Dai Co Viet, after so many wars;
the King founded it to grant his people stability...
this old temple in a stone cave: awe-inspiring, powerful!

1. The cavern looks southeast. It houses a temple for the Cao Son Mountain God.
2. After his inauguration, King Dinh Tien Hoang called himself, “Dai Thang Minh Hoang De,” which literally means “An emperor who is wise and always wins.”
3. In 970 the new king established a royal calendar for his reign as Thai Binh (“Peaceful, Pacific”).

ÁN CŨ

Án cũ ngàn năm núi Mã Yên (1)
Cờ nước tung bay trước mặt tiền
Cung điện ngàn xưa đâu còn nữa
Soi bóng Hoàng Thành nước non tiên

----

1. Núi Mã Yên án ngữ của kinh thành Hoa Lư.



OLD BARRIER

Ma Yen Mountain: for thousands of years a barrier
protecting the capital of flying flags and its waters,
palaces of the past seen no more...
reflected in water and sky: the royal citadel!

ĐỀN PHẤT KIM

Nhất Trụ chùa xưa còn có nữa (1)
Phất Kim công chúa của Tiên Hoàng (2)
Đền lạnh gió mưa màu rêu nhạt
Lau mọc chen cành cảnh sơ hoang

Ôm hận nghìn thu rơi lệ ngọc
Trâm tan bình vỡ nước hoa trôi
Xiêm áo còn vương bờ giếng cũ
Duyên tình bi hận nước mắt rơi

---

1. Chùa Nhất Trụ cạnh đền thờ công chúa Phất Kim - con gái vua Đinh Tiên Hoàng.
2. Bị chồng phản bội theo giặc Chiêm Thành, công chúa Phất Kim gieo mình xuống giếng Ngọc để tỏ lòng trung với nước.



PHAT KIM TEMPLE

The Seven Pillar Pagoda exists no more (1)
but that of Princess Phat Kim remains (2),
cold and moss-covered, exposed to rain and wind,
hidden in the reeds and wild foliage

Sorrow and hatred caused jade teardrops to fall;
a golden brooch broken, a flower on the water swept away;
her clothes left behind by the side of the well...
a tragic love, a hatred washed in tears

1. Seven Pillar Pagoda was next to one dedicated to Princess Phat Kim, daughter of Kinh Dinh Tien Hoang.
2. As said in previous footnotes, the Princess drowned herself in the Jade Well to show her loyalty to the country when her husband became a traitor and colluded with enemies from Champa.


THÁP BÁO THIÊN

Báo Thiên tháp đá cạnh đền Lê (1)
Sương khói ngàn xưa vẫn tụ về
Vua Đinh tế lễ cầu an nước
Phảng phất người xưa giữa sơn khê

---

1. Tháp đá nơi vua Đinh Tiên Hoàng và quần thần thường tế lễ.



TOWER OF GRATITUDE FOR HEAVEN (1)

Near King Le Temple, a stone tower shrouded still
in clouds of the golden days; here, King Dinh made offerings
for peace in the land; among mountains and streams
floats the spirit of the ancient people

1. This is a stone tower where King Dinh and his court officials used to offer sacrifices.


LĂNG MỘ VUA ĐINH TIÊN HOÀNG

Vua Đinh nằm trên núi Mã Yên (1)
Thanh Long Bạch Hổ ngự điện tiền
Chu Tước chim bằng bay sóng cả
Huyền vũ Quy nằm giấc mơ tiên

Vua Lê là quân tướng nhà Đinh (2)
Chân núi Mã Yên nặng nghĩa tình
An nghỉ ngàn thu trong cõi mộng
Đại Việt bao giờ hết chiến chinh

---

1. Lăng mộ vua Đinh Tiên Hoàng nằm trên núi Mã Yên có vị thế địa lý rất đẹp có rồng chầu hổ phục.
2. Lăng mộ vua Lê Đại Hành nằm ở chân núi Mã Yên.



TOMB OF KINH DINH TIEN HOANG

King Dinh rests high on Horse Saddle Mountain,
blue dragons and white tigers flanking his sides,
reed warblers wheeling over rough waves...
golden turtles look lost in their fairy dreams

Once he was King Dinh´s subordinate, King Le;
his tomb stands at the same mountain´s foot;
now they rest forever in the world beyond...
when will the Great Viet be free of wars?

1. King Le Dai Hanh (941 - 1005), reigned from 980 to 1005: another great king, who defeated the Chinese invaders from the north and the Chams from the south.


BÍ MẬT MỘ VUA ĐINH (1)

Sinh thời hoàng đế của chiến chinh
Thanh gươm yên ngựa suốt đời mình
Vạn Thắng Vương Hùng như núi lở (2)
Đất nước thanh bình dưới triều Đinh

Vua đã đi xa sau biến loạn
Thiên thu an nghỉ núi Mã Yên
Trăm cỗ quan tài đâu chánh điện
Bí mật muôn đời giấc ngủ yên

---

1. Sau khi vua Đinh Tiên Hoàng bị Đỗ Thích sát hại, triều đình đã làm 100 cỗ quan tài di Long thể 4 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc để giữ bí mật ngôi mộ của Vua Đinh.
2. Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân và lên ngôi hoàng đế.


SECRET OF KING DINH’S TOMB

A victorious king in times of turbulence and wars
with sword in hand, on horseback, he quelled
all his enemies with the might of a rockslide,
brought to his land peace and prosperity

Gone are those troubled times; gone is our king
who now rests in peace on Horse Saddle Mountain
leaving one hundred coffins to puzzle us1:
a secret buried with him in his thousand-year sleep

1. In order to keep secret the real place where Dinh Tien Hoang would be buried, after the king was assassinated by Do Thich, the court ordered the manufacture of one hundred coffins for him, which were taken out of the citadel through the four gates in the east, north, west and south.


THÁI HẬU DƯƠNG VÂN NGA

Hương lửa đang nồng trâm vỡ tan (1)
Con còn thơ dại giặc ngoại bang
Thế nước lòng dân trời binh lửa
Có hiểu lòng ta hỡi Đinh Hoàng

Hậu thế nghĩ gì ngôi Thái hậu (2)
Vân Nga đâu tiếc tấm thân vàng
Vì nước an dân trao ngôi báu
Lê Hoàn dậy sóng thắng lân bang

---

1. Đinh Tiên Hoàng lên ngôi Hoàng Đế trị vì mới được 12 năm – đang còn hương lửa mặn nồng với hoàng hậu Dương Vân Nga thì bị sát hại. Nhà Tống thừa cơ đem quân sang xâm lược Đại Việt.
2. Giặc Tống xâm lăng bờ cõi khi con trai Đinh Toàn mới 6 tuổi nên Thái hậu Dương Vân Nga đã khoác áo long bào cho Lê Hoàn (tức Lê Đại Hành) lên ngôi hoàng đế. Ngài ra trận chống kẻ thù phương Bắc, giữ yên bờ cõi.



MOTHER QUEEN DUONG VAN NGA

The golden brooch breaks with love still in its prime1
the child so small; foreigners threaten to invade...
does the late king now understand his wife,
she who swore eternal loyalty to her land?

What will future generations think of her?
this Mother Queen, willing to sacrifice her golden self
for the sake of her country, her people...
she gave the throne to Le Hoan to fight off enemies

1. Dinh Tien Hoang was killed after twelve years of ruling, at a time when he enjoyed his happy family life with his queen Duong Van Nga. Taking advantage of this tragedy, the Song king of China sent his army to invade the Great Viet. This happened when the infant king Dinh Toan was only six years old. Mother Queen Duong Van Nga decided to give up the throne to Le Hoan, the talented chief general of the late king Dinh, so that he could successfully lead the struggle against the Chinese. Later she married Le Hoan, becoming the the first and only wife of two kings.

VUA LÊ RA TRẬN

Nhà Tống thừa cơ đánh nước Nam (1)
Binh hùng tướng mạnh kéo từng đoàn
Lê Hoàn ra trận lên ngôi báu
Chi Lăng, Tây Kiết, Bạch Đằng Giang

Phá Tống bình Chiêm thân chinh Nam (2)
Hoàng đế ra quân dưới nắng vàng
Sử xanh ghi lại người ra trận
Non sông bờ cõi sạch phiên bang

----

1. Sau khi lên ngôi hoàng đế, Lê Hoàn đại thắng giặc Tống ở phương Bắc.
2. Vua Lê Đại Hành thân chinh cầm quân đánh giặc Chiêm Thành ở phía Nam.



KING LE IN BATTLE

The Chinese seized this chance to attack our southern land
with armies of skilled soldiers, courageous generals commanding;
Le Hoan, newly crowned, rushed to the battlefields to meet them,
won victories at Chi Lang, Tay Kiet, Bach Dang River...

The northerners defeated, he turned south, subduing enemies1
the sun spreading its golden light across his path;
green chronicles record his marvelous military feats,
freeing his country from the foreign invaders

1. King Le Dai Hanh himself led a punitive expedition againt Champa in the south after defeating the forces of the Chinese Song dynasty.

[emgaicodo2000]

VUA LÊ ĐẠI HÀNH

Chân mệnh đế vương thuở lọt lòng
Rồng vàng đã ấp ở bên trong
Lê Hoàn Thập Đạo mang chân khí
Trên vai nặng gánh vận non sông

Vua Đinh tiên đế đã băng hà
Để yên xã tắc với triều ca
Vận nước lâm nguy tôn minh chủ
Thái hậu vua Lê lại một nhà (1)

Phá Tống bình Chiêm Lê Đại Hành (2)
Ngàn năm còn mãi với sử xanh
An dân dựng nước đầy mưu lược
Hào lũy thung sâu dựng trường thành

---

1. Năm Nhâm Ngọ 982, Lê Đại Hành lập hoàng thái hậu nhà Đinh Dương Vân Nga làm hoàng hậu.
2. Vua Lê Đại Hành (941-1005) tên thật là Lê Hoàn. Quê ở làng Thái Bảo, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Trị vì 25 năm, có nhiều công lao phá giặc Tống, các trận đánh lưu danh lịch sử như Chi Lăng, Tây Kiết, Bạch Đằng Giang. Đánh thắng giặc Chiêm Thành – giữ yên bờ cõi Đại Việt.



KING LE DAI HANH

From birth, a true king and talented general
blessed with good omens of the golden dragon
Le Hoan, Chief of Ten Armies, embraced his fighting task,
the burden of responsibility for the nation´s fate

In time, tragically, King Dinh passed away,
leaving his land in peace and thriving
but it came under threat, so the Mother Queen
handed the power to Le Hoan, and they married (1)

King Le’s victories over enemies from China and Champa (2)
have lived for a thousand years in history and people’s hearts;
the great king, wise and strategic, dug deep moats,
built tall, long walls to keep the country safe

1. In 982, King Le Dai Hanh proclaimed Duong Van Nga his queen.
2. King Le Dai Hanh (941 - 1005) was born as Le Hoan in Thai Bao village, Thanh Liem district, Ha Nam province. He reigned for twenty-five years and was famous for his victories over the Song’s army in Chi Lang, Tay Kiet, Bach Dang...as well as over the Chams in the south. Thanks to him, the Great Viet enjoyed a long period of peace and prosperity.




LĂNG VUA LÊ (1)

Rồng chầu mặt nguyệt chạm trên lăng
Cô tịch tà dương ánh vĩnh hằng
Hổ phù ngậm ngọc nằm yên nghỉ
Dãy núi vòng quanh huyệt đế lăng

Ngàn thu chuyện cũ đã phong sương
Ngôi báu triều Lê nặng vấn vương (2)
Tình nhà nghĩa nước trời xanh thẳm
Chinh Nam chiến trận giặc Bắc phương

---

1. Lăng vua Lê Đại Hành nằm dưới chân núi Mã Yên, phía sau là vòng cung núi như một ngai vàng để vua Lê dựa vào an nghỉ ngàn thu.
2. Chuyện Thái hậu Dương Vân Nga trao áo long bào cho Lê Hoàn ra trận chống giặc Tống.


KING LE’S TOMB

On the stone plates: attending dragons, the moon and stars
shining, and lazing tigers with pearls in their mouths;
a solitary tomb in the eternal, golden twilight (1)
a mountain for sober reflection, curved in an embrace

The thousand year-old story gets even older now:
troubles and doubts over giving up a kingdom still linger (2)...
the lesson of loyalty to a late husband, the obligation to a nation
and the resounding deeds of arms of the new king, Le

1. King Le Dai Hanh’s tomb is at the foot of Horse Saddle Mountain. The mountain’s arc shape serves as a throne for the king to rest upon.
2. A reference to Mother Queen Duong Van Nga offering her late husband’s dragon mantle to Le Hoan before going to battle to meet the Song invaders.

ĐỀN VUA LÊ (1)

Hoa sen đua nở điện thờ vua
Cá quẫy ao trong đang nô đùa
Khóm trúc hóa rồng chân đế nghiệp
Hổ thiền như ngủ trước sân chùa

---

1. Lê Hoàn lên ngôi Hoàng đế năm 980 khi đó ông 40 tuổi. Ông mất tháng 3 năm Ất Tỵ - 1005, ở ngôi được 25 năm. Thọ 65 tuổi. Đền thờ ông được xây dựng ở làng Trường Yên Hạ - Hoa Lư.



TEMPLE DEDICATED TO KING LE (1)

Lotuses bloom ´round the royal sanctuary;
fish play peacefully in clear ponds;
bamboo turned to dragons serve the king...
before the temple´s courtyard, a Zen lake dreams

1. The Temple is located in the village of lower Truong Yen, in the region of Hoa Lu. Le Hoan was crowned in 980 when he was 40 and reigned until he died in 1005.

ĐỀN PHỦ KHỐNG

Tuẫn tiết theo vua bảy danh thần (1)
Lòng trung vì nghĩa tiếc gì thân
Khói hương nghi ngút đền Phủ Khống
Ngàn năm con cháu mãi tri ân

Cây thị ngàn xưa vẫn trổ hoa (2)
Đá cổ linh thiêng gốc thị già
Cho hai loại quả hương ngào ngạt
Quả to đãi khách, bé dâng trà

---

1. Sau khi vua Đinh Tiên Hoàng và con trai Đinh Liễn bị sát hại, triều đình đã làm 100 cỗ quan tài giống hệt nhau di Long bốn hướng. Hậu thế không thể nào biết được đâu là ngôi mộ thật của vua Đinh Tiên Hoàng. Sau khi an táng 7 vị danh thần đã tuẫn tiết đem theo bí mật ngôi mộ của vua Đinh Tiên Hoàng vào thiên thu.
2. Có một danh thần là Đinh công tiết chế của nhà Đinh, đã trồng một cây Thị ở đền Phủ Khống từ hơn ngàn năm nay. Đặc biệt, cây Thị có 2 loại quả. Quả lớn đãi khách, quả bé dâng cúng chùa.



PHU KHONG TEMPLE

Seven courageous mandarins voluntarily died with their king,
sacrificing their lives to show their loyalty (1);
forever since, descendants have revered them
in this temple never lacking in incense or offerings

Growing among ancient, sacred blocks of stone
the thousand year-old persimmon tree still blossoms (2);
it yields two different kinds of fruits, both sweet:
the bigger for guests, the smaller for monks to eat with tea

1. When King Dinh Tien Hoang and his son Dinh Lien were assassinated, the court ordered 100 similar coffins to be taken out through four gates of the citadel and buried in different places, so that no one would ever know where the real tomb of the king was. All the seven mandarins in charge of the burial committed suicide to keep the secret
2. It is said that one virtuous mandarin of the Dinh court had planted a persimmon tree in Phu Khong Temple a thousand years ago. What is curious about this tree is that it always gives two kinds of fruits: one is big, the other small.

HANG TRẦN (1)

Hang trần nhũ đá tựa tiên cung
Lớp lớp chen nhau tận cửu trùng
Quy hậu ngủ yên đàn hải cẩu
Ngàn xưa canh giữ giữa lòng thung

---

1. Hang Trần trong hệ thống hang động Hoa Lư có nhiều nhũ đá hình thù giống như Rùa, Hải Cẩu.


TRAN CAVE (1)

Stalactites make the cave a fairy palace
layer upon layer, rising to the nine skies...
turtles and seals, sleeping side by side,
have guarded for a thousand years this valley of wonders

1. This verse describes a part of the Hoa Lu system of caves and caverns, with beautiful stalactites in the form of animals like turtles and seals.

ĐỀN TRÌNH (1)

Nội loạn triều Đinh phò ấu chúa
Ơn vua nghĩa nước cưỡi phong vân
Tràng An sóng nước còn muôn thuở
Hương khói đền xưa tiếc trung thần

Lòng trung sáng mãi cùng nhật nguyệt
Thiên thu còn có với non sông
Hữu Tả Thanh Trù người trung liệt
Gió thổi đền thiêng ngọn cờ hồng

---

1. Đền Trình còn gọi là đền Phủ Đột. Khi Đinh Tiên Hoàng và con trai Thái Việt Vương bị Đỗ Thích sát hại, triều đình nổi loạn, hai tướng Tả Thanh Trù và Hữu Thanh Trù là quan giám sát đại tướng quân của triều Đinh bồng ấu chúa Đinh Toàn 6 tuổi trốn vào hang núi, sau khi triều đình ổn định cho người đón ấu chúa. Hai tướng ở lại nơi này cho đến lúc mất, dân làng lập đền thờ Phủ Đột hay còn gọi là đền Trình để tưởng nhớ hai vị trung thần.



TRINH TEMPLE (1)

Amid a mutiny at court, an infant king was taken away:
a sign of loyalty, despite the dangers;
mountains and waters of the capital remain forever...
and forever, this temple to worship the loyal mandarins

Courageous and honest, Left and Right Supervisor-Mandarins,
their loyalty shines on with the moon and the sun
and lives as long as lives this land...
a red flag flying high over the sacred temple

1. Trinh Temple has another name: Temple of Phu Dot. When Dinh Tien Hoang and his elder son were killed, there was a mutiny in the court. Two generals, the Left Supervisor-Mandarin and the Right Superviser-Mandarin, took the six year-old infant king to the mountains for refuge. After peace and order were restored, the infant king was brought back to his palace, but the two generals remained where they were until they died. Local people built this temple to honor them.

HANG SEO (1)

Hang Seo độc đạo một lối đi
Nhũ đá ngàn năm thật dị kỳ
Ông lão nằm dài say ngất ngưỡng
Chim kêu vượn hót chẳng biết chi

----

1. Hang Seo thuộc quần thể hang động Tràng An, nơi có nhiều hình nhũ đá rất đẹp như hình người đang nằm ngủ; có chim, vượn bay nhảy trên hang động.



SEO CAVE (1)

One path alone leads to Seo Cave
strange with stalagtites of thousands of years...
a drunken old man lies prostrate in dirt
oblivious to the crying of the apes

1. Seo Cave has beautiful stalactites, particularly ones that look like sleeping men, flying birds and apes.



CHÙA BÀN LONG (1)

Bàn Long lấy động núi làm chùa
Voi nằm mơ ngủ giữa am xưa
Lọng vàng ngũ sắc mây che phủ
Khê Đầu rồng cuốn tựa phun mưa

Vào chùa cầu đá uốn cong cong (2)
Đá xanh nguyên khối tựa hình rồng
Long chầu hổ phục quanh bàn Phật
Mây bay phượng múa chốn non bồng.

---

1. Chùa Bàn Long từ thời Đinh đã có, chùa nằm ở thôn Khê Đầu Thượng, xã Ninh Xuân, Hoa Lư. Núi Đại Tượng là núi có dáng con voi nằm chầu đầu hướng về kinh đô Hoa Lư, cao khoảng 200m.
2. Trên chùa có chữ Hán “Bàn Long Tự”.


BAN LONG PAGODA (1)

A cavern-turned-pagoda: this Pagoda of Ban Long
where elephants sleep, dreaming their beautiful dreams;
five-colored parasols covered with mist and clouds...
in Khe Dau stream, dragons whirling, spewing rain

A curved stone bridge leads to the pagoda,
made of stone monoliths, dragon-shaped;
dragons and tigers humbly attend Buddha’s altar...
clouds fly and phoenixes dance in the fairy cavern

1. This pagoda is in Upper Khe Dau village, Ninh Xuan commune, Hoa Lu. On top of it there are three Chinese words: Ban Long Tu, meaning “Ban Long Pagoda.”


HANG SƠN DƯƠNG

Hoang sơ rậm rạp ở quanh hang (1)
Sơn Dương tìm đến sống từng đàn
Nước non hoa cảnh tha hồ mát
Hang động thần tiên giữa mây ngàn

----

1. Hang Sơn Dương trong quần thể Tràng An có nhiều cây xanh toả bóng mát, nước trong, dê rừng kéo từng đàn đến sinh sống.


CAVE OF MOUNTAIN GOATS

Wild and bushy, the mountains surrounding this cave
where goats gather in great numbers
to savor lovely scenes and cool waters...
fairy caves among the cloudy peaks

ĐỀN TRƯƠNG HÁN SIÊU

Văn võ toàn tài Trương Hán Siêu (1)
Đền xưa gió thổi cảnh cô liêu
Bạch Đằng Giang phú thời tao loạn
Tri âm bạn cũ dưới trời chiều

Nghê chầu một cặp ở trong sân
Cuốn thư triều nguyệt lưỡng long thần
Hậu cung hương án Hàn Học Sĩ
Suốt đời nhân nghĩa để an dân

---

1. Trương Hán Siêu (?-1354), tự là Thăng Phủ, hiệu là Đôn Tẩu, quê làng Phúc Thành, huyện Yên Minh, phủ Trường Yên, Ninh Bình. Tham gia kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ hai và thứ ba. Năm 1038, ông được vua Trần Anh Tông phong Hàn Lâm Học Sĩ. Tháng 11 - 1354 khi biên thùy yên ổn ông lai triều, về đến Hoa Lư ông mất. Ông được vua Trần Dụ Tông truy tặng chức Thái Bảo quan đại thần của vương triều nhà Trần.



TEMPLE DEDICATED TO TRUONG HAN SIEU (1)

The epitome of scholar and warrior: Truong Han Sieu;
at an ancient temple, a solitary wind blows
an ode about Bach Dang River in turbulent times...
old friends meeting in the evening twilight

A pair of unicorns flank the courtyard;
atop the roof, two dragons attend a moon;
in the back sanctuary, the great scholar´s altar...
a man of many virtues, born to bring people peace of mind

1. Truong Han Sieu (? – 1354), born in Phuc Thanh, Yen Minh district, Ninh Binh province; was an outstanding scholar under the Tran dynasty, famous for his “Ode on the Bach Dang River.” He took part in the second and third resistance wars against the Mongolian invaders. In 1038 he was given the title of Royal Academician. In November 1354, when the borders became quiet, he asked to resign and died on the way home. He was posthumously given the title of Thai Bao (“Great Mandarin”) by king Tran Du Tong.

HANG NẤU RƯỢU 1

Tương truyền giếng ngọt và rất trong
Phải chăng linh mạch của Long thần
Chưng cất rượu ngon dâng tiên đế
Tế cờ ra trận thắng ngoại xâm

---

1. Hang có một giếng nước trong và sâu, nước giếng ở đây nấu rượu rất ngon. Tương truyền, nước này dùng nấu rượu tiến vua.



Cave of the Wine Distillers1

They say this well-water is clear and tasty
from the Dragon God´s auspicious underground streams;
they used it to distill good wine for their kings
and as offerings to their flags before battle

1. There is a deep well in this cave. Its water is good for distilling rice wine, and legend says it was used for this purpose to serve the kings.

BA HANG

Hang Sính, hang Si, hang Ba giọt 1
Tình buồn công tử giữa hang sâu
Sính lễ đâu còn người bạn cũ
Cống hồ đất khách nhớ thương đau

Ba hang để lại tình duyên lỡ
Ôm hận thiên thu giọt lệ buồn
Trời xanh nỡ phụ gương lành vỡ
Công tử ôm sầu nước mắt tuôn

---
1. Trong Thung núi có ba hang. Ngày xưa có chàng công tử gánh sính lễ cầu hôn nàng công chúa. Khi đến hang Sính nghe tin cô người yêu bị vua đưa cống hồ đất Bắc, chàng tìm đến hang Si khóc than, và sau đó trầm mình ở hang Ba Giọt. Tương truyền, hang núi này ai hứng được ba giọt nước từ trên hang sẽ được may mắn.



The Three Caves

The three caves of Sinh, Si and Three Drops1:
witnesses of a tragic love story that still is told,
of precious betrothal gifts prepared, but the would-be bride
was taken away as tribute to the land in the North

The caves still tell us this heart-breaking tale
so full of tears for so long a time...
why is Heaven so merciless as to separate the young,
leaving a prince so deep in sorrow?

1. These caves are in a big valley. The legend has it that there was a prince taking precious betrothal gifts to ask for the hand of a beautiful princess. However, in the Cave of Sinh, he learned that his sweetheart had been sent to the North as a tribute. He went further to cry out his sorrow in Si Cave and finally drowned himself in the Cave of Three Drops. It is said that those who manage to catch three drops of water from stalactites here will be lucky.

HANG MÚA

Cung tần mỹ nữ có về đây 1
Sương khói ngàn thu đã vơi đầy 2
Gió thổi chim kêu hòa điệu múa
Ngọc ngà người đẹp ẩn trong mây

---

1. Hang Múa tương truyền có nhiều cung nữ múa hát mỗi khi vua Trần Thái Tông đi thăm hang động Hoa Lư.
2. Hang thuộc địa phận thôn Khê Đầu Hạ, xã Ninh Xuân Hoa Lư, hang rộng 800m2.



Cave of Dancers1

Did the royal beauties and courtesans really come here?
the colors of olden days have somehow faded...
yet sounds of dances, melodies of birds, still hover
and gorgeous ladies still twirl in the clouds

1. This is called Cave of Dancers because a legend says that many beauties of the court used to come here to sing and dance each time King Tran Thai Tong visited Hoa Lu’s caves and grottoes. It has an area of 800 square meters and is situated in Lower Khe Dau village, Ninh Xuan commune, Hoa Lu.

ĐỀN CŨ

Linh thiêng đền cũ dựng đồi cao
Tả Hữu Thanh Long, Bạch Hổ chào 1
Dựa lưng Huyền Vũ tiền Chu Tước 2
Minh đường tháp bút thẳng trời sao

---

1. Đền xưa hoang lạnh cạnh hang Tối có đường đi lên đồi cao, có long chầu hổ phục, có rùa nằm, chim bay rất kỳ lạ.
2. Các từ ngữ dùng trong phong thủy: Thanh long là Rồng, Huyền vũ là Rùa, Chu Tước là Chim, Bạch hổ là Hổ trắng.



An Old Temple1

Old and dilapidated but imbued, they say, with godly power
blue dragons and white tigers guarding its flanks;
turtles stand behind; birds are stationed in front2
while, in the courtyard, a sky-writing tower soars


1. This is an old and almost abandoned temple not far from the Dark Cave with a path leading higher to a hill.
2. The names of these mentioned animals are terms used in feng shui.

[emgaicodo2000]

HANG TỐI 1

Phật thủ quả bày trong hang động
Cà sa đức Phật đủ sắc màu
Voi nằm im ngủ trong thiền mộng 2
Nước vỗ đôi bờ trắng bông lau

---

1. Gọi hang Tối vì trong hang ánh sáng mờ hơi sương, đi vào sâu phải đốt đuốc soi.
2. Trong hang động có một nhũ đá hình con voi.


The Dark Cave1

In the cave, offerings of fruit looking like Buddha´s hand
alongside Buddha´s robes of diverse colors;
sleeping elephants deep in Zen dreams2
and, on both sides, white reeds caressed by water

1. This is called the Dark Cave because of the misty air in it, so dark that going further inside, visitors have to use flashlights.
2. There are numerous stalactites in the shape of elephants.


HANG SÁNG 1

Mờ ảo hơi sương trước cửa hang
Xù xì gân guốc chú voi vàng
Lân quang lấp lánh lòng hang rộng
Óng ánh muôn màu của kim quang

---

1. Nằm trong hệ thống hang của Thung Lau. Cửa trần hang cao, có nhiều dơi bay lượn, hang rất đẹp.



Light Cave1

A drape of misty vapors at the cave´s mouth
a yellow elephant, rugged and determined;
deeper still, twinkling phosphorescent lights...
this vast cave so colorfully speckled

1. This is a beautiful cave in the complex of Reed Valley. At the mouth of the cave, which is high, there are beautiful stalactites that resemble flying bats.

ĐỀN TRẦN

Đền trần linh hiển Minh Đại Vương 1
Thánh Quý phu nhân được miên trường
Trấn trạch đế đô linh hiển thánh
Ngài vẫn về đây trong khói sương

Thái Tông hoàng đế thiền nơi đây 2
Đường thẳm hang sâu cỏ gai đầy
Đảo Si quân sĩ nằm thung rộng 3
Đế huyệt ngàn thu trong gió mây

---

1. Đền Trần thuộc thôn Văn Lâm, xã Minh Hải, huyện Hoa Lư. Ngôi đền thờ thần Quý Minh một vị tướng của vua Hùng trấn ải Sơn Nam. Bên phải là tượng thờ thần Quý Minh, bên trái là tượng Hoàng Quý Phi phu nhân của thần Quý Minh. Lễ giỗ thần vào 18 tháng 3 âm lịch.
2. Thái Tông Hoàng đế đã tu hành ở nơi đây.
3. Đảo Si rộng 54 hecta. Tướng Phạm Bạch Hổ được nhà Đinh quy hàng từ 12 sứ quân. Nhất mực trung thần với triều Đinh chống lại nhà Lê bảo vệ ngôi vị cho nhà Đinh. Nhưng do rừng sâu, lương mỏng, binh yếu đã bị nhà Lê truy sát, hơn 1000 tướng sĩ đã hy sinh, mỗi nấm mồ được cắm một cành si, vì vậy nơi đây triều Đinh đặt tên là đền Vụng Thắm.



Tran Temple

This holy temple built to honor Qui Minh, Great Chief1,
and his spouse, Holy Hoang Qui Phi, her altar alongside his;
often he rides five-colored clouds to come here,
protecting the capital´s auspicious dragon streams

Here, King Thai Tong used to practice meditation;
thick grass now covers forgotten paths, deep caves...
the Island of Si, where thousands were killed2
is a graveyard of saints, sheltered by mist and clouds

1. The Tran Pagoda is situated in Van Lam village, Hoa Lu region. It is dedicated to Holy Qui Minh, a renowned chief general during King Hung´s times, dating back to nearly four thousand year ago. There are two altars standing side by side in the pagoda: one for Qui Minh, the other for his wife. Their death anniversary is honored on the 18th day of the third lunar month every year.
2. Si Island has an area of fifty-four ha (1 ha = 10,000 square meters). Pham Bach Ho, a general who surrendered to Dinh Tien Hoang during the times of trouble caused by the twelve warlords, was loyal to King Dinh against the newly inaugurated King Le. He led an uprising that was later subdued, and over 1,000 people—generals and soldiers alike—were killed on the Island of Si. Therefore, it is also called the Island of Red Blood Lake.

ĐỘNG THIÊN HƯƠNG 1

Linh từ quốc mẫu Trần Thị Dung
Quốc sắc thiên hương chín cửu trùng
Hương tỏa ngát trời huyền ảo động
Đệ nhất trời Nam Đại Hồng Chung 2

Thiên hương tiên động ngày xưa ấy
Mây trời ao nước đã đong đầy
Ngàn năm thế sự bao thay đổi
Còn lại ngang trời một cánh mây

-----

1. Động cao so với mặt đất 15m, có 30 bậc đá lên động. Có miếu thờ Trần Thị Dung là con ông Trần Lý ở thôn Lưu Gia, Hưng Nhân, Thái Bình là vợ thái tử Sảm con vua Lý Cao Tông. Bà là người có công trong kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ nhất. Vua Trần phong bà là Linh Từ Quốc Mẫu.
2. Chùa Bái Đính hiện nay có một Đại hồng chung rất lớn nặng 37 tấn.



Cavern of Heavenly Perfume

National Mother of Holiness and Gentleness: Tran Thi Dung1,
a beauty of divine virtues exuding Heavenly perfume,
a perfume that lingers in this cavern of wonders...
the biggest bronze bell under our southern skies2

This cavern of Heavenly Perfume of olden days
now filled with water, clouds and weeds;
through the whirligig of life after a thousand years...
only a blue sky with a few solitary clouds remains

1. The cavern is fifteen meters higher than the mountain´s foot, housing a shrine dedicated to Tran Thi Dung, daughter of Tran Ly from Lu Gia village, Hung Nhan district, Thai Binh province. King Ly Cao Tong married her for her exceptional beauty and later gave her the title, “National Mother of Holiness and Gentleness.” She made great contributions in the first war against the Mongolian-Chinese invaders.
2. There is an enormous bronze bell weighing up to thirty-seven tons at Bai Dinh Pagoda.

HANG ĐỊA LINH 1

Địa linh hang động nối đền Trần
Nhũ đá muôn màu vảy Kỳ Lân
Sư thầy thiền định soi đáy nước
Một đàn chim nhỏ liệng quanh sân

----

1. Theo truyền thuyết, hang này rất linh thiêng ngày xưa để chôn cất của báu, người ta dùng một người con gái đồng trinh làm thần giữ của ở hang này.



Cave of the Holy Land1

Next to King Tran´s temple: Holy Land Cave,
its colorful stalactites shining like unicorn scales;
reflected in water, a lone monk is meditating
while small birds soar in the sky

1. According to the legend, this cave has supernatural power and was used to hide treasures. To keep them safe, a beautiful virgin was locked here to stand guard.


THIỀN SƯ KHÔNG LỘ 1

Không Lộ thiền sư gánh nước tiên
Đồ xôi cúng Phật tối ngồi thiền
Sáng ra chân núi tìm đốn củi
Gánh củi to dài cả mái hiên

-----

1. Thiền sư Không Lộ (?-1119) là vị Quốc sư người làng Giao Thủy, huyện Hà Thanh, tỉnh Nam Định.


Zen Monk Khong Lo1

He fetches fairy water, a pole and buckets on his shoulders;
he cooks sticky rice to offer Buddha, meditates all night;
in the morning, he gathers firewood on the mountain
carrying trunks big and long as his house´s eaves

1. Zen Monk Khong Lo, who was called the National Buddhist Master, died in 1119. He was a native of Giao Thuy village, Ha Thanh district, Nam Dinh province.

ĐẠT MA 1

Đạt Ma sư tổ nhắm mắt thiền
Thiện nam tín nữ có kiếp duyên
Phổ độ chúng sanh từ bao kiếp
Đền thiêng ngài ngự ở bên thềm

----

1. Bồ đề Đạt Ma (Bodhiharma), mặc áo đỏ, đây là vị sư Ấn Độ. Khoảng năm 520, ngài theo thuyền vượt biển đến Trung Quốc, tu hành ở chùa Thiếu Lâm trên núi Trung Sơn. Ngài là Đông tổ lịch đại thiền tông thứ nhất của Trung Hoa.


Bodhidharma1

He closed his eyes in meditation, great master Bodhidharma;
virtuous young men and girls are fated to meet him;
he came to aid the people for generations
and now rests peacefully in this holy temple

1. Bodhidharma was an Indian monk, usually pictured wearing a red ca-sa robe. In about 520 AD he crossed the sea to China where he led a Buddhist life in Thieu Lam pagoda on the mountain of Trung Son. He was the founder of the Eastern Great Zen School in China.

RỐN NƯỚC 1

Địa linh nhân kiệt trời Hoa Lư
Rốn nước điều âm dương khí trừ
Thông gió thông mưa thông lũ lụt
Rốn trời nước lũ có bao dư.

----

1. Từ đền thờ thần núi Cao Sơn ở chùa Bái Đính đi xuống có lỗ hút nước còn gọi là rốn nước. Tất cả nước các khe núi đều đi qua rốn nước này.



Water´s Navel1

Hoa Lu, with a holy land and talented people,
has a Water Navel that enhances yang, suppresses yin2;
wind is clear here; rain water meets no resistance
and so forever, this land stays free of floods

1. From the Temple of Cao Son Mountain God downward there is a big hole absorbing water from every spring in the mountain called, “Water´s Navel.”
2. In Taoism, yang represents the male principle of action, while yin is the female principle of inaction.

CHÙA HOA SƠN 1

Lớp lớp đá chồng đường rêu phủ
Hoa Sơn nhũ động tự ngàn xưa
Hương thị khói sương mờ lãng đãng
Lưng chừng sườn núi một ngôi chùa

Quần tiên tụ hội ở nơi đây
Long lanh đáy nước dòng suối đầy
Tiên cảnh bồng lai nơi cõi Phật
Ngũ sắc hang trần áng mây bay

----

1. Chùa Hoa Sơn nằm trong quần thể hệ thống chùa động Hoa Lư, chùa có rất nhiều cây thị cho hương thơm quả ngọt.



Pagoda of Mountain Flowers1

Stone overlapping stone, a moss-covered pathway
to Mountain Flower Cave, here since time immemorial;
the morning mist imbued with the scent of persimmons...
an old pagoda amid a mountain´s slope, looming

Fairies continue to gather here and frolic;
a brook full of sparkling water, blue as the sky;
wondrous scenes in this Buddha-blessed land...
clouds of five colors over the cavern, soaring

1. This is also a part of the system of caves and pagodas in Hoa Lu.
It, too, has many century-old persimmon trees that emit a quite pleasant
fragrance.

ĐỒNG TRỤ

Nghê chầu đồng trụ đã ngàn năm 1
Sương gió thời gian mãi dãi dầm
Lồng lộng trời cao đôi Nghê cổ
Lưu lại đời sau có chữ tâm

----

1. Đền vua Đinh Tiên Hoàng xưa là cung điện Hoa Lư. Đền lấy núi Mã Yên làm án. Cổng đền có hai đồng trụ đá lớn, phía trên có hai Nghê đồng cổ có tự ngàn năm, hai cột đồng trụ cao trên 3m, ba mặt có câu đối chữ Hán.



Stone Posts1

Perched on stone posts for a thousand years: unicorns
exposed to the whims of weather and time...
high and large, looming in the sky, this ancient pair;
for generations to come they leave just one word: Goodness!

1. The present-day King Dinh Tien Hoang Temple used to be a palace in Hoa Lu with Horse Saddle Mountain as a shielding wall. Its gate consists of two stone posts topped by two bronze unicorns a thousand years of age. The posts are over three meters high with three sides inscribed with parallel lines of old Chinese script.

ĐỀN VỰC VÔNG 1

Vực Vông trung liệt đền linh thiêng
Hiển thị rằm giêng sáng rực đền
Liệt nữ anh hùng còn sống mãi
Chuyện tình chung thủy gái thuyền quyên

-----

1. Đền có một vực xoáy gọi là Vực Vông nằm gần chân núi Nhiên Sơn, phía bắc thành trong Hoa Lư. Nơi đây có câu chuyện tình bi tráng của Nguyễn Thị Niên con gái tướng Nguyễn Quyện, vì trả thù cho chồng nên đã trầm mình xuống sông Hoàng Long, thi hài trôi vào Vực Vông, nhân dân thương tiếc lập đền thờ bà - gọi là đền Vực Vông.



Temple of Vong Abyss

An ancient holy temple to honor a daughter
who sacrificed herself, whose staunch spirit lives on...
each first moon of the year she appears, shining,
proclaiming the tragic love of a beautiful, faithful girl

1. Near the temple is an abyss called Vong Abyss, at the foot of Nhien Son mountain. The local people often tell visitors about the tragic love of Nguyen Thi Nien, a daughter of General Nguyen Quyen. To avenge her husband, she drowned herself in the river of Hoang Long. Her body ended up in the abyss. The local people mourned her and set up a temple in her memory called the Vong Abyss.

TAM CỐC 1

Nước mòn vách núi hẻm đá vôi
Biển cả ngàn xưa đã xa rồi
Ngô đồng uốn lượn theo vách núi
Sông soi bóng nhạn cánh chim trời

-----

Động Tam Cốc gồm 3 hang: Hang Cả, hang Hai và hang Ba. Thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư là một thiên cảnh tuyệt vời của cố đô.



The Three Caves1

Water-eroded, steep and narrow limestone rocks
left by seas that receded far away, long ago;
cornfields wind along the mountain slopes;
swallows soar in the sky and in the water2

1. They are the Elder Cave, the Middle Cave and the Younger Cave. Scenes like these in Van Lam village, Ninh Hai commune, Hoa Lu district; are among the most fascinating in the ancient capital of Hoa Lu.
2. The swallows are reflected on the water.

THIỀN SƯ HÁI THUỐC 1

Quê nhà hái thuốc chữa Hoán Dương
Minh Không đâu quản ngại dặm đường
Núi Phật thuốc tiên lành bệnh hiểm
Thái y nhà Lý chữa đế vương

Thiên y thư sách thuốc trời ban
Thiên Không thánh Nguyễn cứu dân làng
Ao sâu giếng cả còn linh dược
Y thuật đời sau một cẩm nang

Bái Đính chùa xưa truyền để lại
Núi cao bái lạy đức thiên đình
Đâu nhận áo dài cao mũ rộng
Thiền sư còn mãi đức kiên trinh

----

1. Thiền sư tên là Nguyễn Minh Không. Đền thờ ở xã Gia Thắng huyện Gia Viễn tỉnh Ninh Bình. Ông sinh ngày 15-10-1065, đời vua Lý Thánh Tông (1054 – 1072) tại xã Đàm Xá, phủ Trường Yên. Ông tên tự là Chí Thành, năm 11 tuổi xuất gia, là một danh y, có sách thuốc trời cho, ông chữa lành bệnh cho Lý Thần Tông (1128 – 1138) được phong là Lý Quốc Sư.
Ông mất mùa thu năm Tân Dậu 1141 thọ 76 tuổi.



Zen Monk picking medicinal herbs1

To cure ailing King Hoan Duong, the saintly Zen monk
journeyed far to the capital, going on foot;
with fairy herbs from Buddhist mountains, he saved his patient
and became for Ly Dynasty, Chief Royal Physician

With medical talent bestowed upon him by Heaven
he spared no pain to cure poor villagers;
wide ponds, deep wells, wonderful herbs...
he left for posterity a manual of magical medical cures

All this happened here, at Bai Dinh Pagoda;
high mountains bent low before Heaven in gratitude;
refusing courtly robes and wide-brimmed hats of power...
Zen monk Minh Khong lives on in people’s hearts

1. Zen monk Nguyen Minh Khong (1065 - 1141) was born in Dam Xa commune, Truong Yen district, under King Ly Thanh Tong´s reign (1054 - 1072). At eleven years old he left his family to become a novice monk and later, a famous physician who successfully cured King Ly Than Tong, who reigned from 1128 to 1138.

BẾN ĐÒ 1

Văn Lâm Đình Các bến đò xưa
Các quan phủ phục đến sân chùa
Thái Vi đền thượng vua Trần ngự
Nghìn năm hoang phế bãi lau thưa

-----

1. Thôn Văn Lâm có bến đò đến đền Thái Vi nơi vua ngự vào chầu lễ hội.



Ferry station1

Old Dinh Cac ferry station in Van Lam:
mandarins lay prostrate in the pagoda´s courtyard;
here, in Thai Vi Upper Temple, the Tran King himself worshipped...
all that remains are ruins and withered reeds

1. There is a ferry station in Van Lam village for taking people to the Upper Temple of Thai Vi, where the king used to attend rituals and festivals.

KẺM GIÓ 1

Sông nằm ở giữa núi hai bên
Nội ngoại nghi môn thật vững bền
Kẻm Gió đẩy thuyền đưa nhẹ gió
Trần gian sao giống ở cõi tiên

-----

1. Kẻm Gió nằm trung tâm thung thuộc hang động Hoa Lư.



Kem Gio River1

A small river sandwiched between mountains,
both the entry and exit gates still stand strong;
wind-driven boats are gliding fast...
this worldly place so like Fairyland!

1. The Kem Gio River runs through the center of Hoa Lu´s network of caves and caverns.

AM TIÊN 1

Rêu phong phủ đá lưng chừng núi
Cô tịch chùa xưa động am tiên
Lạc lối non cao đền động cũ
Nhũ đá trần hang tỏa khí thiêng

Cây đa cổ thụ rợp màu xanh
Chim đua nhau hót gió rung cành
Ngàn xưa hang động là ngục đá
Hai bên còn mấy chú lính canh

-----

1. Nơi đây ngày xưa là ngục đá giam giữ các phạm nhân. Nằm sát chân núi hang động thung lũng Hoa Lư.



Fairy Shrine

Halfway up the slope, amid stones covered with moss
a solitary Fairy Shrine, hidden in an old cavern;
the winding path to it, lost in bramble...
from ceiling-dangling stalactites holy spirit fills the air

A century-old banyan tree’s foliage, thick and green;
birds play and sing in it, as does the wind;
long ago this cave was a prison of stone1
on both sides, stone sentinels still standing guard

1. This cavern was once used as a prison to keep criminals.

[emgaicodo2000]

NÚI VĂN, NÚI VÕ

Văn võ song toàn cặp núi đôi 1
Phượng hoàng hạ cánh giữa lưng đồi
Thuyền xuôi cánh nhạn vào Tam Cốc
Kỳ vĩ trời xanh hiếm trên đời

-----

1. Hai quả núi hai bên hang động dẫn vào Tam Cốc Bích Động, như quan văn quan võ canh giữ Hoa Lư.



Mountain of Civil Mandarins and Mountain of Military Mandarins1

Two mountains loom like civil and military mandarins;
a phoenix descends upon one hill´s slope;
a boat follows winging swallows to the Three Caves...
such a splendid place as this, rarely found!

1. There are two mountains on the way to the Three Caves and the Sapphire Cavern that resemble civil and military mandarins guarding Hoa Lu.

HANG CẢ 1

Bảy sắc cầu vồng trên hang Cả
Lung linh kỳ ảo dáng tiên bay
Chú chim lao xuống sông bắt cá
Trăm hoa thiền mộng giữa ban ngày

----

1. Ba hang động này gọi là Tam Cốc, động rất đẹp với nhiều nhũ đá đẹp dị kỳ.



The Elder Cave1

Dangling over Elder Cave: a seven-colored rainbow
glitters like a fairy soaring high;
plunging in the river, a bird seeks fish
while flowers, deep in meditation, dream all day

1. This is one of the Three Caves with really beautiful and elaborate stalactites.

HANG HAI 1

Mây bay êm ả giữa lòng hang
Sữa mẹ rơi rơi từng giọt vàng
Muôn đời nuôi dưỡng dòng linh mạch
Hoa Lư sông ngọt sóng mênh mang

-----

1. Trong hang Hai có nhiều cảnh đẹp tuyệt với mây bay, gió thổi, cảnh đẹp yên bình của động tiên.



The Middle Cave1

Clouds, soft and peaceful, fly through the cave
where golden milk drips from breasts of stone;
they nourish forever the auspicious, sacred streams...
O sweet waves of sweet rivers, here in Hoa Lu!

1. In the Middle Cave, too, there are many wonderful stalactites that have turned it into a fairy place with wonderful scenes.


CHÙA NHẤT TRỤ 1

Nhất Trụ chùa xưa đất cố đô
Ngàn năm bia đá có phai mờ 2
Tiền đường thượng điện thờ mẫu tổ
Bát giác lời kinh ngộ thiên cơ

Mặt chùa quay về hướng phía tây
Cột kinh vững chắc bệ đá dày
Linh ứng vua Lê lòng tin Phật
Ngự điện chầu kinh khói sương đầy

-----

1. Chùa ở thôn Yên Thành, xã Trường Yên, cách đền vua Lê Đại Hành 100m.
2. Lê Đại Hành (980-1005), xây dựng cột Kinh đá có chiều cao 4,16m còn đến ngày nay. Tám mặt phẳng lì được chạm khắc 2500 chữ Hán nội dung bản khắc trên thân cột là kinh Đà La Ni, Thủ Lăng Nghiêm.




Stone Post Pagoda1

At an ancient pagoda in an ancient capital
for a thousand years a stone post´s words not yet erased...
the Mother Goddess is worshiped in the front sanctuary;
monks chant their prayers in the octagonal hall

The pagoda here is westward-facing;
a solid post on a thick stone platform stands;
King Le used to pray in this mist-covered place2,
his belief in Buddha, miracle-making!

1. This pagoda is in Yen Thanh village, Truong Yen commune, about 100 meters from King Le Dai Hanh Temple.
2. K ing Le Dai Hanh (941 - 1005) erected a huge stone post which has remained intact until now. On its eight faces are 2,500 Chinese words, mostly from Buddhist Holy Books.



HANG BA 1

Sơn thần rủ rễ gió phất phơ
Cá sấu xếp hàng nằm dài chờ
Suối trong tiên tắm quên xiêm áo
Mấy bộ còn nguyên nằm trên bờ

-----

1. Thuyền vào hang Ba như lạc vào tiên cảnh có nhiều đàn cá sấu ngủ yên. Trên bờ xiêm áo tiên nữ tắm bỏ quên bên bờ suối.


The Younger Cave1

The mountain god let down his roots to sway in a spring breeze;
crocodiles lie in long lines, patiently waiting;
in the clear streams, fairies bathed but forgot their clothes...
you see them still, over there: intact on the bank!

1. Coming on boat to the Younger Cave, visitors may feel lost in a fairy place with numerous sleeping crocodiles. Furthermore, they may indeed see some clothes left by bathing “fairies” on the banks of streams.


NÚI VOI 1

Voi phục ngàn năm vào hang động
Lao xao sóng vỗ mạn thuyền con
Kim quy Rùa ngủ nằm mơ mộng
Hàm rồng linh khí của nước non.

-----

1. Còn gọi là Núi đá Tượng Sơn, như voi nằm phủ phục rất đẹp, có Rùa thần chim muông kỳ thú.



Elephant Mountain1

For a thousand years, these elephants at the mouths of caves;
small waves caress the sides of small boats;
golden turtles lazily sleeping, dreaming...
the holy spirit of mountain and water streams from a dragon´s jaw

1. This is also called the Rock of Tuong Son, dotted with spectacular rocks in the shape of kneeling elephants, golden turtles and birds.

SÔNG NGÔ ĐỒNG

Lượn mình uốn khúc dải lụa đào 1
Thái Tông du ngoạn cảnh tiêu dao
Ngô đồng rợp mát hai sườn núi
Thần tiên hang động dưới ánh sao

---

1. Dòng sông uốn lượn hai bên là ngô đồng xanh mát. Ngày xưa vua Trần Thái Tông đã từng du ngoạn nơi đây.



River of Field Corn

Like a soft band of pink silk, the river winds;
King Thai Tong would come here by boat, sight-seeing;
along the mountain slopes luxuriant cornfields stretch...
fairy caves and caverns so dim beneath the stars

CHÙA NGẦN 1

Mã Yên chân núi cạnh chùa Ngần
Xưa kia kho bạc chứa kim ngân
Cây đa cổ thụ ngàn năm tuổi
Giếng ngọt ngày xưa cạnh góc sân

Chùa Ngần nằm sát núi Quèn Vông
Ngàn xưa cung điện thế xoay vần
Hang sâu ao lạnh chim tìm cá
Sườn non mây biếc núi Bạch Vân.

---

1. Chùa nằm ở thôn Chi Phong, xã Trường Yên, chùa có một tên gọi nữa là chùa Kim Ngân, chùa Vàng. Đây là kho vàng của vua Đinh Tiên Hoàng nằm ở khu nội đô kinh đô Hoa Lư. Chùa quay hướng Tây Nam.


Ngan Pagoda1

Close to the foot of Horse Saddle Mountain:
Ngan Pagoda, once the King’s Treasury;
an aged banyan tree remains from olden days
as does a sweet well in the corner of the yard

Next to the pagoda stands the mountain Quen Vong;
how time has changed things! no more palaces to be seen...
birds still dive for fish in cold, deep ponds;
clinging to green White Cloud Mountain, white clouds!

1. This pagoda is in Chi Phong village, Truong Yen commune, a place which was part of the inner area of the capital. It is also known as Treasury Pagoda, as King Dinh Tien Hoang used it to keep his money and gold.



HÒN VỌNG PHU 1

Chiến chinh tràn khói lửa binh đao
Vọng phu chờ hết kiếp má đào
Chinh phu chiến trận chàng có nhớ
Bồng con hóa đá tự năm nào.

---

1. Ở phía Bắc dãy núi Hoa Sơn có một tượng đá như người mẹ bồng con chờ chồng, gọi là Hòn Vọng Phu.


Waiting-for-Husband Rock1

Wars spewing smoke, fire, sorrow and death;
women waiting, wasting their youth and beauty;
soldiers on faraway battlefields, do you know
your wives and children, waiting for you, have turned to stone?

1. To the North of Hoa Son range there is a rock resembling a woman with a child in her hands, called Waiting-for-Husband Rock.



BẾN THÁNH 1

Bóng ai câu cá bên sườn núi
Có phải người xưa hóa ngư ông
Tiều phu mải miết đi tìm củi
Mây vàng che mát cả dòng sông

-----

1. Bến Thánh trong hệ thống hang động xuyên thủy động Hoa Lư có nhiều tượng đá hình người rất đẹp, do vua Trần Thái Tông mở ra để vào đền Thái Vi.


Sacred Boat Station1

Someone is fishing at the mountain´s foot;
is he a man from ancient times?
a woodcutter busily searches for wood...
hanging over the river: clouds of pure gold

1. Sacred Boat Station is in the system of Hoa Lu’s rivers and streams that run through the mountains, set up by King Tran Thai Tong to get access to Thai Vi Temple. There are many human-shaped rocks nearby.


LÀNG VIỆT CỔ

Cây chuối cây môn Làng Việt Cổ 1
Nằm bên núi đá mọc ngàn xưa
Cạnh suối ông già ngồi đẽo gỗ
Cày tre dây bện với người bừa

-----

1. Theo tài liệu cổ vùng Bái Đính xưa là nơi cư trú của người Việt cổ, nay xã Gia Sinh có nền văn hóa cách đây 4000 năm.



Ancient Village of the Viets1

Standing since ancient times at the mountain´s foot
this old village of the Viets, blessed with bananas and taros;
an old man whittles by a brook, while others
break the soil, bamboo harrows tied to their waists

1. According to old documents, the Bai Dinh area has been inhabited by the Viets since prehistoric times, and particularly, the village of Gia Sinh, which dates back to a culture of about 4,000 years ago.


CHÙA AM CỔ

Chùa Am 1 sát vách bên hông núi
Đường vào đá lát cảnh hoang sơ
Nhũ đá hơi sương đường mát lạnh
Tượng Phật uy nghiêm bệ đá thờ

Lơ thơ lau trắng động am tiên
Ngồi trên bệ đá Đức Ông thiền
Ao Giải ngày xưa nơi hành tội 2
Nghiệp chướng giải trừ những oan khiên

------

1. Chùa Am được xây dựng cách đây mười thế kỷ. Đây là ngôi chùa thiên tạo dùng hang động làm chùa. Chùa quay hướng Tây Bắc nằm trong núi, trong chùa có nhiều tượng Phật.
2. Tương truyền Ao Giải là nơi vua Đinh nuôi con Giải để ném những kẻ có tội cho Giải ăn thịt. Ao Giải nằm phía bắc núi Đìa.


Old shrine in a cavern

Hidden in a cavern, high on the mountain’s slope1
a path of stone blocks, a pristine scene;
stalactites wetted with the moisture of mist...
on his stone altar sits Buddha, as always: serious and kind

A few white reeds grow at the cavern’s mouth;
on a stone platform, a bodhisattva meditates;
this old pond where crocodiles once devoured criminals2...
their karma, at least, was thus fulfilled

1. This pagoda was built ten centuries ago, inside a big cavern. There are many man-made stone Buddha statues in it.
2. People say King Dinh Tien Hoang put crocodiles in a pond west of the Dia Mountain to punish criminals by throwing them into it.


HÀO KHÍ ĐÔNG A

Ba lần chiến thắng giặc Nguyên Mông 1
Hào khí Đông A, nhất cõi trần
Vó ngựa Nguyên Mông cày đất Bắc
Đại Việt ngàn năm rạng non sông

----

1. Đông A cách viết chiết tự của chữ Trần trong Hán tự Hào Khí Đông A – là hào khí nhà Trần ba lần chiến thắng giặc Nguyên Mông.


High Spirit of Dong A1

Three times defeating Mongolian invaders
the spirit of Dong A was high and rarely matched;
Mongolian horses may have trampled our land
but the country of Great Viet shines on, forever!

1. Dong A is another name of the Tran Dynasty in old Chinese script, first mentioned in High Spirit of Dong A, a historical book about Vietnam’s three victories over the invaders from Mongolia and China.

CHÙA BÀ NGÔ

Bà Ngô1 chùa đá thời vua Đinh
Trị thủy Hoàng long được cột kinh
Bát giác hình dài khắc Hán tự
Dâng chùa kinh Phật vẫn còn linh

Quạnh quẽ am xưa ánh dương tà 2
Phong quang thay đổi tiếng quạ xa
Ngọc Am chùa báu sương mờ lạnh
Cây ổi trước chùa đã đơm hoa

-----

1. Bà là Hoàng hậu vua Đinh, mẹ Ngô Nhật Khánh, một trong mười hai sứ quân quy hàng vua Đinh Bộ Lĩnh.
2. Vì con trai phản lại triều đình nhà Đinh, cầu viện vua Chiêm đánh Đại Việt. Thủy quân Chiêm Thành bị bão lớn làm đắm thuyền Ngô Nhật Khánh bị chết cùng quân Chiêm chỉ còn vua Chiêm sống sót trở về phương Nam. Mẹ Ngô Nhật Khánh xuống tóc đi tu.



Pagoda of Queen Ngo1

In the stone pagoda of Dinh Dynasty´s Queen Ngo
a stone post was taken to deal with Hoang Long’s water;
now there´s an octagonal one, Buddha’s words on every surface...
a gift from Heaven to grace the pagoda, forever sacred

A priceless gem from the olden days2
a lonely pagoda, now blurred by evening’s cold mist;
so many things have changed; crows cry in the far distance...
but the guava tree still blooms in the courtyard

1. To win the support of Ngo Nhat Khanh, one of the twelve powerful warlords, King Dinh Tien Hoang married Ngo Nhat Khanh´s mother, making her Queen Ngo.
2. Ngo Nhat Anh betrayed King Dinh, asking the Champa King to send his war fleet to attack the Great Viet. The fleet sank due to a severe storm. The traitor got drowned and the Champa King himself had to return home. Queen Ngo cut her hair and left the Court to live a quiet Buddhist life in this pagoda.

BÍCH ĐỘNG

Lung linh ngọc quý của trời Nam 1
Động xanh ngọc bích ghép tên vàng
Ngũ nhạc triều quy Long hội tụ
Thanh tao thi vị cảnh thôn trang.

-----

1. Động nằm ở thôn Đam Khê, xã Ninh Hải, Hoa Lư, cách bến đò Đình Các 2km về phía Tây Nam.



Sapphire Cavern1

With sparkling gems of the Southern Land
with blue jade and green, a cavern known near and far;
this focal point for five mountains, luring dragons and turtles...
a pastoral scene, poetic and refined

1. The cavern is situated in the village of Dam Khe, Ninh Hai commune, Hoa Lu, two kilometers southwest of Dinh Cac ferry station.

HANG THONG THÀY 1

Con đò nhỏ nhẹ lướt vào trong
Động đá đào tiên giữa cõi trần
Đàn trâu đủng đỉnh đi ven suối
Cò bay chim lượn cảnh trường xuân

Xiêm y tiên nữ bỏ quên rồi
Bầu vú căng tròn sữa vẫn rơi
Sư tử chầu bên không lay động
Voi thiền mắt nhắm nước sông trôi.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Hang dài 350m, chỗ rộng nhất 15m, trung bình khoảng 6m. Đây là một hang động đẹp trong hệ thống Xuyên Thủy Động của kinh đô Hoa Lư.

[emgaicodo2000]

CHÙA HẠ

Phượng bay chim múa trước sân chùa 1
Hai tầng tám mái cổ kính xưa
Mạo Cổ Thần Thanh bức đại tự 2
Thị chín trên cành quả đung đưa

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Chùa Hạ được xây vào năm 1428 nằm cách mặt đất 2m trong khu hang động Hoa Lư.
2. Trong chùa có một bức đại tự bằng chữ Hán “ Mạo Cổ Thần Thanh”.


Lower Pagoda1

In the courtyard phoenixes fly, birds dance—
this ancient two-story pagoda with eight roofs;
on a tablet-stone, four large Chinese characters2...
ripened persimmons sway softly in the wind

1. The Lower Pagoda was build in 1428, two meters above the ground, within the Hoa Lu area of caves and caverns.
2. There is a wooden table in the pagoda with four big Chineses words: Mao Co Than Thanh, which means, “Imitating the old to enhance the new.”

CHÙA TRUNG

Hương thơm thị chín ngát lối đi 1
Non xanh Sư Tổ hội kinh kỳ
Kim long thủy tú nơi vua ngự
Đàn trời, sáo nhạc của ca thi

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Chùa Trung có nhiều cây Thị đến mùa tỏa hương thơm ngào ngạt – Trên nóc chùa có chữ Hán “Bích Động”.



Middle Pagoda1

Ripe persimmons engulf the path with fragrance
in these green mountains, master monks held capital festivals;
the king attended, surrounded by golden dragons and clear waters,
pleased by sweet sounds: the lutes and flutes of goddesses

1. There are many persimmon trees around the pagoda which smell sweetly when the fruits are ripe. There are two Chinese words, “Sapphire Cave,” on top of the pagoda.



CHÙA THƯỢNG

Chùa Thượng quay mặt hướng phía Đông 1
Bệ đá thờ Phật Bà Quan Âm
Sơn thần thổ địa chầu hữu tả
Linh thiêng cứu nạn khắp dương trần

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Chùa Thượng qua khỏi hang Tối đi khoảng 30 bậc đá đến chùa Thượng, một cảnh quan đẹp trong hệ thống chùa chiền ở Bái Đính.


Upper Pagoda1

The Upper Pagoda looks to the east;
high on a stone altar, the Bodhisattva2,
her left and right flanked by gods of mountain and soil...
here, she makes miracles to save the world

1. From the Dark Cave, visitors climb up an additional thirty stone steps to reach the Upper Pagoda, another beauty spot in the Bai Dinh complex of pagodas and shrines.
2. The Bodhisattva is Kannon, the Buddhist goddess of mercy.



ĐỀN KÊ HẠ

Sừng sững giữa trời xanh mây núi 1
Ngọc Hoa công chúa của vua Hùng
Lưỡng long triều nguyệt hai rồng phục
Mây ngàn gió núi giữa lòng thung

Mắt rồng giếng Ngọc ở trong sân 2
Phong sương mưa nắng vẫn trong ngần
Si già mơ ngủ bên sườn núi
Rắn cuộn trần hang cạnh Kỳ lân.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Đền Kê Hạ ở thôn Côn Lăng Hạ, xã Ninh Vân, huyện Hoa Lư nằm ở phía Đông chân núi. Hạ Kim Kê còn gọi là núi Đền Rậm thờ Ngọc Hoa công chúa con gái vua Hùng Vương đời thứ 18.
2. Trong đền thờ có một giếng nước đường kính 0,8m, nước ngọt và rất trong gọi là giếng Ngọc.


Ke Ha Temple 1)

Amid green mountains and blue sky, imposing:
the temple for Princess Ngoc Hoa, King Hung´s daughter;
two dragons on the rooftop hold up a big moon...
clouds and winds forever moving in the valley

Dragon eye-shaped Jade Well in the courtyard,
its water is crystal clear, despite harsh weather2
an old maple tree drowses on the mountain’s slope...
on the cave’s ceiling, snakes coiled side by side with unicorns

1. Ke Ha Temple is in Lower Con Lang village, Ninh Van commune, Hoa Lu district, east of Ha Kim Ke Mountain, also called Den Ram Mountain. It is dedicated to Princess Ngoc Hoa, a daughter of the 18th King Hung. In prehistoric times Vietnam was ruled by a series of 18 legendary kings, collectively called King Hung.
2. There is a small well here, 0.8 meters in diameter, always full of clear water, called the Jade Well.


XUYÊN THỦY ĐỘNG 1

Thủy Động muôn ngàn ánh sao sa
Lân quang óng ánh dãi ngân hà
Đại bàng tung cánh trong hang động
Cửa ra là mẹ cửa vào cha.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Xuyên Thủy Động dài 350m, nằm ngay dưới ngầm nước núi đá vôi, hang động đẹp kỳ ảo, có nhiều nhũ đá đủ màu sắc.


Uninterrupted Water Cavern1

The cavern´s ceiling, dotted with myriad stars
and phosphorescent lights—a Milky Way!
stone eagles fly here, high and low...
through Father Gate, we enter; through Mother Gate, we leave

1. This Cavern is 350 meters long. Its floor is just a bit lower than the limestone underground water level. It boasts many miraculous scenes with numerous stalactites of different colors.


CHÙA LINH CỐC

Phật Bà đang tọa trên đài sen 1
Phía sau có một vị tăng thiền
Vua Trần ngự giá về thăm động
Nhớ lại ngày xưa trong cảnh tiên

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Chùa Linh Cốc cách Bích Động 350m về phía Đông, chùa được xây dựng vào năm 1258, đời vua Trần Thánh Tông.



Pagoda of the Sacred Cave1

The Bodhisattva sits high on the lotus blossom,
a Zen monk standing behind her;
King Tran paid a royal visit to this cave
to recall the olden days of Fairyland

1. The Pagoda was build in 1258 under Tran Thanh Tong´s reign, located 350 meters east of the Sapphire Cavern.

THUNG NHAM

Kỳ vĩ hoang sơ rừng nguyên sinh 1
Ngàn vạn chim cò dưới bình minh
Hang động kéo dài thiên kỳ thú
Phượng Hoàng bay đậu đất yên bình

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Thung Nham cách chùa Bích Động hơn 1km. Có nhiều động vật hoang dã của rừng nguyên sinh.



Valley of Lava1

Magnificent and pristine, the primeval forests,
storks by the thousands in dawn´s glory fly;
endless caves and caverns shape Nature´s entrancing beauty;
phoenixes keep coming here: this land of peace

1. The Valley of Lava is one kilometer farther from the Sapphire Cavern. There are many species of wild animals in primeval forests surrounding it.


HANG BỤT

Hang Bụt khoát áo dài lóng lánh 1
Từng tua đính nặng hạt kim cương
Đâu phải trần gian mà có được
Lộng lẫy đài sen thật thiên đường

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Gọi là hang Bụt vì có nhiều áo cà sa đủ sắc màu của Đức Phật rất đẹp.



Buddha Cave1

A sparkling mantle covers the Buddha Cave,
to each tassel a huge diamond attached;
such wonders never seen in this worldly life...
splendid is the lotus blossom, here and in Heaven!

1. It is called the Buddha Cave because in it there are many stone shapes that look like Buddha’s ca-sa robe of different colors.

BA TRIỀU 1

Hoa Lư ba triều đại đế vương
Kinh đô chinh chiến với quân trường
Đinh Lê ngôi báu vừa quân tướng 2
Trời trao nhà Lý được miên trường

Định kế lâu dài thế dời đô
Ngàn năm non nước với cơ đồ
Lý triều kiệt xuất kinh thành mới
Thuyền Rồng sóng vỗ nước Tây Hồ

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Cố đô Hoa Lư, kể từ khi Đinh Tiên Hoàng xưng đế lập kinh đô đến triều Lý Công Uẩn là ba triều đại – Đinh, Lê, Lý.
2. Vua Lê trước đó là tướng của nhà Đinh.



Three dynasties1

Hoa Lu, great land of three dynasties
where great kings made their capital in turbulent times;
first came Dinh, then Le, Dinh´s general2
and finally came Ly, whose dynasty was third

With a long-term plan to bring the country
prosperity for thousands of years to come,
King Ly made a brilliant decision: moved the capital
to the land of West Lake; there, his dragon boat sailed

1. The three dynasties are those of King Dinh Tien Hoang, King Le Dai Hanh and King Ly Thai To, who is believed to have made a wise decision to move his capital from Hoa Lu to Thang Long (“Rising Dragon”), now Hanoi, with its famous West Lake. The King and all the court moved by river, not by land, and set up the new capital which is now celebrating its millennial anniversary.
2. King Le was a general under King Dinh´s reign.


HANG ĐỘNG 1

Động hang kỳ ảo với trời cao
Thung lũng đan xen động hoa đào
Núi non hùng vĩ hồn mơ mộng
Nước vỗ chân thành sóng lao xao.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Hang động nằm trong hệ thống xuyên thủy động Hoa Lư.


Cavern Cave

Under a high blue sky, wondrous Cavern Cave:
twined with a green valley, stuffed with peach blossoms;
magnificent mountains set a romantic mood
while lazy waves tickle the citadel´s foot


THIỀN SƯ DU NGOẠN 1

Hái thuốc non cao cứu mọi người
Vân du hang động khắp mọi nơi
Con thuyền đưa nhẹ vào hang núi
Dê đứng sườn cao hái lộc tươi

Thỏa chí tang bồng giữa thung chơi
Đâu cảnh trần ai với sự đời
Thiền sư du ngoạn trong thiền mộng
Tỉnh giấc mơ tiên nắng xế đồi.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Thiền sư Nguyễn Minh Không hái thuốc cứu dân lành, vân du trong hang động tìm thuốc quý.



A Zen monk, sight-seeing1

He picks medicinal herbs to save sick people,
goes sight-seeing on clouded mountains, in caves;
rides a small boat over rivers and streams...
goats graze on tender leaves, watching him

The Zen monk feels free, going here and there;
enjoys his pure life, removed from this world´s dust;
he travels even in his trance of meditation...
when he wakes, the sun´s already fallen behind the hill

1. The Zen monk here is Nguyen Minh Khong, mentioned in previous footnotes.


KHAI THÔNG CHÙA LÂN 1

Trường thành chiến lũy giữa sông trôi
Lan Đài, Đình Úy đã định rồi
Ngũ nhạc triều quy chầu hổ phục
Hưng thịnh chùa xưa giữa núi đồi

----------------------------------------------------------------------------------------
Vợ chồng Phạm Thị Lan – Nguyễn Xuân Trường, chủ doanh nghiệp Xuân Trường đang cho đào sông khai thông long mạch chùa Lân.



The opening of auspicious streams at Unicorn Pagoda1

A wall of defense winds along the river
a blessing for this land, long ago by Heaven decreed;
turtles and tigers laze in the palace, listen to five royal musicians...
its prosperous days are past, this pagoda nestled in mountains

1. Mrs. Pham Thi Lan and her husband Mr. Nguyen Xuan Truong, owners of Xuan Truong Enterprises, have decided to dig a canal to open the auspicious underground Dragon Streams at Unicorn Pagoda.

NÚI NON NƯỚC

Dục Thủy tiền đồn canh thủy bộ 1
Án ngữ kinh thành cũ Hoa Lư
Vào ra thủy bộ hai đường hiểm
Phòng tuyến thành đô nước Đại Cồ

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Còn gọi là núi Băng Sơn, núi còn có các tên gọi Lạc Sơn, Sơn thủy, Lạc Thủy, Thanh Hoa, Ngoại Trấn Sơn… Khi lên ngôi hoàng đế, vua Đinh Tiên Hoàng đặt tên Ngự Trấn Phòng Sơn.



Non Nuoc Mountain1

The outpost Duc Thuy guards waterways and roads,
shields the ancient capital of Hoa Lu;
by water or by land, coming or leaving, fraught with peril...
Dai Co Viet´s2 capital, superbly defended!

1. This is also called Bang Son Mountain. Other names are Lac Son, Son Thuy, Lac Thuy, Thanh Hoa and Ngoai Tran Son. After his inauguration, King Dinh Tien Hoang called it the Defense Mountain. Non nuoc in Vietnamese means “mountain” and “water.”
2. Dai Co Viet, another name of Vietnam in the 10th century, means “The Great Viet.”

VÂN SƠN

Vân Sơn bao bọc đền Đinh Lê 1
Phù điêu thủy mạc đón người về
Trông xa núi báu gươm còn đó
Hoàng Long uốn lượn giữa Sào Khê.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Vân Sơn còn gọi là núi Cắm Gươm. Truyền thuyết kể lại: Nơi xưa kia chú của Đinh Bộ Lĩnh quỳ lạy và cắm gươm thì thấy rồng vàng chở Đinh Bộ Lĩnh qua sông Hoàng Long, người chú biết cháu mình có chân mệnh đế vương.



Mountain of Clouds1

Enclosing the temples Kinh Dinh and Kinh Le
this mountain greets visitors with bold lines of green;
from afar, a sacred sword seems planted on its top...
Hoang Long River winds lazily through Sao Khe

1. This mountain is also called Mountain of Sword. According to a legend, a golden dragon appeared at the place where the uncle of Dinh Bo Linh drove a sword into the earth, and took the young man over to the other side of Hoang Long River. The uncle then knew that his nephew would be a king.


SƠN TRÀ 1

Sơn Trà Kim Cúc quanh chùa Thượng
Hoa vàng cánh nhỏ mọc ven đường
Linh dược ngàn xưa đâu còn nữa
Chỉ còn hư ảo ở trong sương

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Tên một loài hoa Sơn Kim Cúc chữa sáng mắt, làm trà cho vua dùng.


Chrysanthemum-Camellias

“Chrysanthemum-camellias”1 grow in great abundance
around the Upper Pagoda, along every road;
their magical medicinal value, lost to mankind...
what remains? illusion and longing in the morning mist

1. The flower of this plant, a type of camellia, can be a good cure for eye problems, and was used to make tea for kings in Hoa Lu.

LÂU ĐÀI

Lạc lối lâu đài ở trần gian 1
Rùa bơi rồng lượn cánh chim bàng
Tiên ông bầu rượu quên trần thế
Chú tiểu lom khom đứng bên bàn.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Vào hang động như vào một lâu đài cổ kính có đầy đủ phong cảnh của thần tiên.



A palace in a cave

So easy to get lost in this earthly fairy palace
with turtles swimming, dragons and eagles soaring;
an old fairy-man, drunk, holds his wine gourd still...
a novice monk nearby bends forever over his table



NÚI CÁNH DIỀU 1

Cao Biền thầy địa lý Bắc phương
Pháp sư thầy tướng của vua Đường
Nước Nam linh khí diều gãy cánh
Ôm hận nghìn thu xa cố hương.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Tương truyền, Cao Biền là một thầy địa lý giỏi của vua Đường sang yểm Long mạch của nước Nam. Khi Cao Biền dùng pháp thuật cưỡi diều giấy bay qua vùng trời Hoa Lư, thấy linh khí rất vượng, Cao Biền hạ cánh bị một đạo sĩ giỏi của Đại Cồ Việt dùng cung tên bắn hạ. Cao Biền bị trọng thương. Nơi diều gãy cánh gọi là núi Cánh Diều.


Kite Mountain

Gao Tin1, skillful geomancer from the North,
shaman and palm reader for the Chinese King Tang...
the South´s sacred air broke his magic kite;
in this land so far from home, he swallowed his hate

1. It is said that Gao Tin (Chinese governor in Vietnam from 864 to 875), a good palm reader, was sent by the Chinese King to Vietnam to suppress its dragon streams. Using his miracles, he rode a kite over Hoa Lu and saw that its dragon streams are very auspicious. While he tried to descend to do his dark deed, a Taoist hermit of Dai Co Viet (Vietnam’s name in the 10th century) shot his kite down with an arrow. Cao Bien himself was seriously wounded. Since then, the mountain where the kite fell has been called, Kite Mountain.

NÚI NGỌC MỸ NHÂN

Mây ôm người ngọc đang say ngủ 1
Mình trần mây trắng ngọc mỹ nhân
Có phải ngàn năm say thiền mộng
Thần tiên đâu có biết cõi trần

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Núi nằm ở giữa Ninh Bình có hình tượng như một cô gái mình trần nằm ngửa mặt lên trời xanh bao la mây trắng. Như một thần nữ giữa cố đô Hoa Lư.



Beautiful Woman Mountain1

She´s naked and white as a white gem
this beauty, deep asleep, high in the clouds;
have the fairies, I wonder, been sleeping so long
to have forgotten all about worldly suffering?

1. This mountain has the shape of a naked, sleeping woman facing the sky.

ĐỀN ĐÔNG HỘI

Đền đá anh linh chống ngoại xâm 1
Thờ ba danh liệt dòng họ Trần
Thù nhà nợ nước nay đền trả
Khói hương đền cổ đã phong thần.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Đây là một ngôi đền cổ có từ thời Hai Bà Trưng (40 – 43) của xã Ninh An, Hoa Lư. Khi bà Trưng phất cờ khởi nghĩa để trả thù nhà đền nợ nước, ba anh em nhà họ Trần thương cha già bị giặc giết đã ra trận lập nhiều chiến công. Cuối cùng ba anh em đã hy sinh. Để tưởng nhớ công lao ba anh em dòng họ Trần dân làng lập đền thờ từ đó đến nay.


Dong Hoi Temple1

To worship the three Tran brothers, a holy temple of stone;
they sacrificed themselves, driving out the foreign invaders,
avenging both the nation and their family...
now, in this old temple, they rest in peace

1. The temple is in Ninh An village, Hoa Lu region, built during the time of two sisters Trung (40 - 43 AD). The heroic sisters led an uprising to avenge the country and their family. The father of the three Tran brothers was killed. His sons joined the uprising and performed many glorious feats of arms, but they were finally killed too. The local people built this temple to worship them.

CHÙA THIÊN TÔN 1

Thiên Tôn nằm chân núi Dũng Đương
Trấn vũ Hoa Lư đại điện đường
Vua Đinh ứng nghiệm lời cầu nguyện 2
Tiền tế Kính Thiên Đài dâng hương

Oai nghiêm thần đứng tại Long đình
Rồng chầu một cặp toả khí linh
Ngàn năm trấn giữ đất anh kiệt
Trời Nam một dãi đất thanh bình 3

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Chùa nằm ở chân núi Dũng Đương cao khoảng 60m. Quay hướng Nam thuộc thôn Đa Giá, xã Ninh Mỹ, Hoa Lư.
2. Trước khi đi dẹp loạn 12 sứ quân, Đinh Tiên Hoàng vào động Thiên lập kính thiên đài cầu thắng giặc và sau này đã được ứng nghiệm.
3. Năm 968, sau khi lên ngôi Hoàng đế, vua Đinh cho tu sửa đổi thành đền An Quốc.



Thien Ton Pagoda1

Not far from the foot of Dung Duong Mountain
Thien Ton, Hoa Lu´s restrainer of evil forces,
answered King Dinh’s fervent prayers...
a table of offerings shows the king´s gratitude2

Grave and solemn stands the god Thien Ton
in the main sanctuary, flanked by sacred dragons;
for thousands of years he´s protected our southern land...
a land of peace and extraordinary people

1. This pagoda looks to the south, in Da Gia village, Ninh My commune, Hoa Lu district.
2. Before taking his army to fight the twelve warlords, King Dinh Tien Hoang held a service in this pagoda. He prayed for Buddha and the gods to grant him victories, which they did. In 968, after his inauguration, he ordered the pagoda to be upgraded and gave it a new name: An Quoc Pagoda (“Pagoda of the Pacified Country”).

[emgaicodo2000]

ĐÈO TAM ĐIỆP 1

Hiểm trở quanh co rồng cuốn khúc
Đan xen thung rộng suối trong xanh
Đèo cao bóng cả mây ôm núi
Cây mọc xanh um ngọn gió lành.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Đèo còn có tên là đèo Ba Dội ở phía Nam, cách thị xã Ninh Bình 18 km. Ở đây có ba dãy núi đá vôi, chạy liền với nhau gọi là đèo Tam Điệp.


Tam Diep Pass1

A hard-to-reach place where dragons lurk
with steep abysses and crystal-clear brooks;
this pass so high in cloud-shrouded mountains...
the trees lushly green, the breeze wondrously cool

1. This pass has another name: Tam Doi Pass. It is eighteen kilometers south of Ninh Binh City. It consists of three successive limestone mountains, hence the name Tam Diep (“three steep rock mountains”).

ĐỘNG TIÊN CÔ

Lưng chừng núi đá động tiên cô 1
Cầu đá chênh vênh cạnh mặt hồ
Chúa tể sơn lâm ngồi thiền định
Bệ đá Sơn Thần giữa hư vô

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Động Tiên nằm ngay chính điện chùa Linh Cốc, đây là một động cạn xuyên núi rất đẹp.



Grotto of the Elder Fairy1

High on the mountain slope: Grotto of the Elder Fairy
where a precarious stone bridge slants near a lake;
Tiger, lord of the forest, deep in meditation...
the mountain god on his stone pedestal in the mists of Nothingness

1. This grotto is next to the main santuary of Sacred Cave Pagoda.

SÔNG VÂN SÀNG

Vân Sàng mây nước kết giao nhau 1
Thuyền rồng mây phủ ngũ sắc màu
Bắc phương Tống giặc còn kinh hãi
Đôi bờ hoa nở trắng bông lau.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Gọi là sông Vân Sàng. Khi Lê Hoàn thắng giặc Tống, đoàn thuyền của vua về đến bến sông ngã ba non nước, Thái hậu Dương Vân Nga cưỡi thuyền ra đón vua Lê, hai bên gặp nhau long phụng giao nhau trên sông gọi là sông Vân Sàng – sông Giường Mây.



Cloud Bed River1

Here at this river, cloud and water meet,
the royal boat engulfed in clouds of five colors;
enemies from the North, still numb with fright...
on both banks, lush reeds blossoming white

1. After King Le Hoan defeated the Chinese invaders, hearing that the royal flotilla had arrived at the river junction in Non Nuoc, Queen Duong Van Nga rode a boat to meet her husband on this river: a meeting of Dragon and Phoenix in clouds, hence the name, Cloud Bed River. In Vietnamese this comparison of king to dragon, phoenix to queen, is clear to everyone. They meet in the sky, the clouds serving as a bed for them.


ĐỘNG MÃ TIÊN

Ba tầng hang động núi Mã tiên 1
Lối cũ hang xưa ngập cỏ đền
Giếng mát hang sâu buồng tiên ở
Thần kê tay gối hổ ngủ yên.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Nằm ven núi xã Yên Đồng, huyện Yên Mô. Động Mã Tiên có ba cửa hang lộ thiên.



Ma Tien Cavern1

A three-layered cavern in Ma Tien mountain,
old paths leading to it overgrown with thick grass;
fairies once dwelled here, in deep, cool wells and gottoes...
gods sleep peacefully, their pillows the backs of tigers

1. This is a cavern in Yen Dong village, Yen Mo district, with three mouths.

ĐỘNG TAM GIAO 1

Um tùm rậm rạp động Tam Giao
Nhũ đá trần hang động tiên đào
Voi chầu hổ phục nàng tiên múa
Cá lội từng đàn ở trong ao

Thần tiên hang động của trời cho
Đàn thần động nhạc trắng chim cò
Giải Oan suối nước dài trong vắt
Kim cương báu vật chất đầy kho. 2

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Cách thị xã Tam Điệp 3 km. Động ở lưng chừng núi có ba cửa ra vào, có ba đường giao nhau gọi là Động Tam giao.
2. Men theo suối Giải Oan đến kho kim cương châu báu do nhũ đá tạo thành lóng lánh ngũ sắc đẹp mê hồn, như dát bạc, dát vàng, đó là kho báu của Tạo hóa.



Tam Giao Cavern1

Hidden in thick foliage, Tam Giao Cavern:
a fairy place that only fairies deserve to enjoy;
elephants and tigers lie watching them dance...
fish in big schools lazily swim the ponds

Truly Heaven´s generous gift, this place;
white storks dance to melodies of magic stone lutes;
the Spring of Vindication gushes pure, clear water...
a Treasure Cave indeed, full of treasures2!

1. The cavern is three kilometers from the city of Ninh Binh. It has three mouths with three pathways that meet, hence the name Tam Giao (“the meeting point of three roads”).
2. Visitors can follow the Spring of Vindication to reach the Treasure Cave, which consists of valuables in the form of colorful stalactites of extreme beauty.

SUỐI CANH GÀ

Ảo mộng thực hư suối Canh Gà 1
Lơ lửng trời xanh đám mây xa
Đảo nhỏ mờ sương quanh chân núi
Lơ thơ xóm nổi mấy ngôi nhà

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Suối nước nóng Canh Gà thuộc thôn Kênh Gà, xã Gia Thịnh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Tương truyền, Thiền sư Nguyễn Minh Không lấy nước nóng ở suối làm thịt gà, từ đó dân trong vùng đặt tên suối Canh Gà.



Chicken Soup Spring1

Illusive Chicken Soup Spring: half real, half fictive...
a white cloud hovering in the distant sky,
a misty isle at the foot of the mountain,
a floating village with just a few houses

1. This is a hot spring in Kenh Ga village, Gia Thinh commune, Gia Vien district, Ninh Binh. The legend has it that Zen monk Nguyen Minh Khuong used its water to pluck chickens. Since then local people have called it Chicken Soup Spring.


HÀNH CUNG VŨ LÂM 1

Thái thượng vân du núi Vũ Lâm
Hành cung vi diệu nhất cõi trần
Hang sâu núi thẳm nơi thiền ngự
Ngàn năm con tạo cứ xoay vần

Vũ Lâm thiên tuế thăm đền cũ
Trường An lau trắng gió phất phơ
Đầu Đà tông phái về Yên Tử 2
Hoàng cung sương gió đã phai mờ.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Hành cung ở thôn Văn Lâm xã Ninh Hải - Hoa Lư do vua Trần Thái Tông cho xây dựng 1258. Lúc đó vua Trần Thái Tông 40 tuổi.
2. Vua Trần Nhân Tông năm 1299 ngài rời Vũ Lâm Hoa Lư về Yên Tử tu hành lấy pháp danh Hương Vân Đầu Đà. Đạo hiệu Trúc Lâm Đại Sĩ .



Royal palace for Buddhist practice in Vu Lam1

On clouds King Thai Tong rides to view Vu Lam Mountain,
a marvelous palace for Buddhist practice, he builds;
in this land of deep caves and towering mountains
he meditates, oblivious to worldly changes

Years passed; King Nhan Tong paid the old palace a visit
at Hoa Lu´s ancient, crumbling capital, where white reeds grow thin...
the king-monk, founder of Bamboo Forest Buddhist School2
moved to Yen Tu, leaving the old palace to crumble still more

1. In 1258, King Tran Thai Tong, then forty years old, ordered to build this palace in what now is Van Lam village, Ninh Hai commune, Hoa Lu district.
2. In 1299 King Tran Nhan Tong left Vu Lam to move to Yen Tu, where he founded a new Buddhist school called the “Bamboo Forest School.”

CHÙA PHONG PHÚ

Phong Phú chùa xây thời nhà Đinh 1
Cổ tự mờ sương khói hữu tình
Thế núi long chầu bên hổ phục
La Hán trầm tư đọc sách kinh

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Một ngôi chùa cổ có từ thời nhà Đinh nằm trong hệ thống chùa cổ Hoa Lư, thuộc xã Ninh Giang, cách cố đô Hoa Lư 5 km.


Phong Phu Pagoda1

Built by the people of Dinh Dynasty
this ancient pagoda, now a blur in morning mist;
the mountain is shaped like attending dragons and tigers...
an Arhat, with deep concentration, reads a sacred book

1. The pagoda is in Ninh Giang commune, five kilometers from Hoa Lu.

VUA TRẦN NHÂN TÔNG THĂM VŨ LÂM

Nhân Tông thăm am động vua cha 1
Hành cung một thủa của sơn hà
Thế núi hình rồng sơn thủy động
Dưới bóng tà dương tiếng chuông xa

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Năm thứ ba Ất Mùi 1295 - tháng 6 mùa hạ, vua Trần Nhân Tông từ Ai Lao về nước xuất gia ở cung Vũ Lâm. Sau đó về Yên Tử tu hành. Lập nên thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, ngài lấy đạo hiệu Đại Đầu Đà.



King Tran Nhan Tong’s visit to Vu Lam1

Vu Lam: a Buddhist hermitage for our late Father King,
a national treasure preserved since olden days;
on a dragon mountain rife with caves and streams
in twilight, the distant sound of a pagoda´s bell

1. In June, 1295, returning from Laos, King Tran Nhan Tong left the court to start a Buddhist life in the hermitage of Vu Lam, then settled in Yen Tu to become the founder of the Truc Lam (“bamboo forest”) Zen School there. He chose a Buddhist name for himself: Dai Dau Da.


CHÙA A NẬU

A Nậu thờ Đức Phật Thích Ca 1
Ca Tỳ La Vệ vua băng hà
Bồ đề thái tử thành đức Phật
Mây ngũ sắc hồng kết đầy hoa

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Chùa thuộc xã Ninh Mỹ, huyện Hoa Lư. Chùa thờ Phật do Vua Trần Thái Tông xây dựng.


A Nau Pagoda1

A Nau pagoda, built to worship Sakyamuni...
when his father, King Suddhodana, died
he, the crown prince, himself became Buddha;
five-colored clouds like flowers in the sky

1. A Nau Pagoda was built by King Tran Thai Tong to worship Buddha. It is in Ninh My commune, Hoa Lu district.


CHÙA ĐỊCH LỘNG

Véo von tiếng sáo chùa Địch Lộng 1
Quốc sư thiền định ảo hư không
Dấu chân thánh Nguyễn in vách đá
Phất phơ lau trắng ráng chiều hồng.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Chùa Địch Lộng thuộc xã Gia Thanh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Chùa cao hơn chân núi 80 m. Trong chùa nghe như có tiếng sáo thổi. Thật ra là âm thanh gió thổi vào khe núi.



Dich Long Pagoda1

At Dich Long pagoda, the sweet melodies of flutes,
the nation´s master monk, deep in meditaion;
footprints of Holy Nguyen2 on the cliff, still visible...
withered white reeds in the twilight

1. This pagoda is in Gia Thanh commune, Gia Vien district, Ninh Binh province. It stands eighty meters from the mountain´s foot. Visitors may think they hear the sound of flutes, but in fact they are the sounds of strong winds blowing through narrow rocks.
2. This is a reference to Zen monk Nguyen Minh Khong.


CHÙA ĐÀ HA

Đà Ha chùa cổ thời Đinh Lê 1
Hoang lạnh ngàn lau gió thổi về
Đạt Ma sư tổ đang thiền định
Đầu tường chân cột viên đá kê.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Chùa do một vị sư người Chiêm Thành lập ra từ thời Đinh, Lê.


Da Ha Pagoda1

Dating back to the times of King Dinh and King Le
cold wind blowing from cold river reeds,
the Master is rapt in deep meditations...
in a corner, a pillar on a block of stone

1. Da Ha is a Cham name. This pagoda was built by a monk from Champa, an ancient kingdom of the Chams in what is the central part of modern Vietnam.



CHÙA KIM CƯƠNG

Tiên Long núi Tháp dựa áng sơn 1
Ngàn năm mưa gió tháp đâu còn
Cực thịnh một thời nơi núi biếc
Đền vàng tháp ngọc thủa vàng son.

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Núi Tiên Long ở thôn Áng Sơn, xã Ninh Hòa, Hoa Lư. Tháng 10 -1367, nhà sư Trĩ Nhu đã trùng tu chùa Kim Cương.


Diamond Pagoda1

On Tien Long a tower of stone leaned toward Ang Son
but thousands of years of rain and wind erased it...
never again to be seen, the splendor of this pagoda:
golden roofs and jade towers gracing green mountains

1. Tien Long mountain is in Ang Son village, Ninh Hoa commune, Hoa Lu. There, in October 1367, a monk called Tri Nhu restored the Diamond Pagoda.

HỒ ĐỒNG CHƯƠNG

Hữu tình nước biếc với non xanh 1
Sương gieo lá động gió lay cành
Khói mây mờ ảo trên hồ rộng
Đồi thông soi bóng nước long lanh

Mơ màng hoang vắng hồ Đồng Chương 2
Nước mát thông reo chạy quanh đường
Chúa tiên Liễu Hạnh đền Đồi Phủ
Ba Tua ghềnh thác phủ đầy sương

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Hồ rộng 45 hecta, giáp giới ba xã Phú Lộc, Phú Long và Kỳ Phú, huyện Nho Quan gọi là hồ Đồng Chương.
2. Ở đây có thác Ba Tua rất đẹp, có đền thờ Bà Chúa Liễu Hạnh ở đồi Phủ.



Dong Chuong Lake

Rolling mountains lurk in morning mist;
miraculous deep caves, a solitary road,
a wide valley dotted with sparkling pools of water...
spectacular mountainous area pocked with royal caves

Peacefully the Sao Khe River runs to the east
remembering still, how King Dinh trained his marines
to quell the twelve rebellious warlords,
leaving behind for the ages a bright red flag

1. Sao Khe River, south of the ancient capital of Hoa Lu, runs through the cavern of Luon Sao Khe. Twenty kilometers long, it resembles a huge white dragon in the Hoa Lu area.


LÀNG SINH DƯỢC

Sinh Dược làng xưa thờ thánh Nguyễn 1
Thuốc tiên cứu độ chúng dân lành
Đình chợ làng Đồi, làng Ao Hạ.
Đền thờ Khổng Tử mấy khóm tranh

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Làng Sinh Dược chuyên trồng dược thảo để làm thuốc do thiền sư Nguyễn Minh Không xây dựng. Ở đây cũng có nhiều chùa chiền, có đền thờ đức thánh Nguyễn, có chợ Sinh Dược.



Sinh Duoc Village1

The people of this village worshipped Nguyen as a saint,
grateful for his fairy remedies that cured them...
Doi Village´s beautiful communal house, Lower Pond´s busy market,
a temple of Confucius graced with a few bamboo

1. In Vietnamese, Sinh Duoc means “medicines that help people live.” The villagers grow medicinal herbs, instructed long ago by Zen monk Nguyen Minh Khong. There is also a temple dedicated to him, as well as a market called Sinh Duoc.


CỔ TỰ 1

Cổ tự ngàn xưa đã sấm truyền
Lan Trường con cháu nước non tiên 2
Xây chùa đúc tượng hưng đạo Phật
Sau một ngàn năm có người hiền

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Phía sau chùa Bái Đính có một bia đá, tự xa xưa có ghi lại hơn 1000 năm sau sẽ có người trùng tu lại chùa Bái Đính.
2. Cô Phạm Thị Lan và chồng là Nguyễn Xuân Trường ở Ninh Bình là chủ doanh nghiệp Xuân Trường đã trùng tu xây dựng hệ thống chùa chiền hang động ở khu kinh đô cổ Hoa Lư.



Ancient Pagoda1

At the ancient pagoda, the prophesy therein inscribed
has come true in our day: Lan and Truong2,
virtuous descendants after one thousand years
are rebuilding the pagodas, casting new bells for Buddha

1. There is a stone slab behind Bai Dinh Pagoda, saying that 1,000 years later there would be good people to restore it.
2. Mrs. Pham Thi Lan and her husband Mr. Nguyen Xuan Truong, owners of Xuan Truong Enterprises, have spent lots of money to restore the whole system of pagodas, temples and caves in the ancient capital of Hoa Lu.


SÀO KHÊ 1

Núi non trùng điệp ẩn trong sương
Kỳ ảo hang sâu độc đạo đường
Thung lũng đan xen màu non nước
Sơn kỳ thủy tú động đế vương

Sào Khê dòng chảy hướng Nam sông 2
Vua Đinh tập luyện thủy quân thần
Dẹp tan loạn giặc mười hai sứ
Để lại ngàn sau ngọn cờ hồng

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Phía Nam kinh đô Hoa Lư có sông Sào Khê chảy qua hang Luồn Sào Khê có nghĩa là suối dốc dài hơn 20km.
2. Sông Sào Khê giống như một con Bạch Long khổng lồ giữa kinh đô Hoa Lư.



Sao Khe

Rolling mountains lurk in morning mist;
miraculous deep caves, a solitary road,
a wide valley dotted with sparkling pools of water...
a spectacular mountainous area pocked with royal caves

Peacefully the Sao Khe River runs to the east
remembering still, how King Dinh trained his marines
to quell the twelve rebellious warlords,
leaving behind for the ages a bright red flag

1. Sao Khe River, south of the ancient capital of Hoa Lu, runs through the cavern of Luon Sao Khe. Twenty kilometers long, it resembles a huge white dragon in the Hoa Lu area.


VƯƠNG TRIỀU NHÀ LÝ 1

Hoa Lư triều đại mới thay ngôi
Vương triều nhà Lý ngự Long trời
Kinh đô Đại Việt thay minh chủ
An lạc dân lành khắp mọi nơi

Quân thành phòng ngự trong chiến tranh
Hang động dài sâu chiến lũy thành
Dài lâu đế nghiệp dời đô mới
Đại La thủy tú nước yên lành

----------------------------------------------------------------------------------------
1. Tháng 10 năm Kỷ Dậu 1009, vua Lê Long Đỉnh băng hà, thái tử còn nhỏ mới 3 tuổi. Đào Cam Mộc là đại thần nhà Lê, ông biết thời thế và để giữ yên xã tắc sơn hà, phò Lý Công Uẩn lúc đó 36 tuổi lên ngôi hoàng đế, mở ra vương triều nhà Lý.



Ly Dynasty1

In the capital of Hoa Lu the people of old
joyously welcomed their new rulers;
the kings of Ly Dynasty began their reign,
ushering in an era of peace and success

But wartime preparations proceeded at full speed,
caves and mountains now a line of defense;
hence, for the long term, they moved the capital
to Dai La: a land of auspicious waters

1. In October, 1009, King Le Long Dinh passed away; the Crown Prince was only three years old. Dao Cam Moc, a senior mandarin, realised that the time of the Le Dynasty had passed, and for the sake of the nation, proposed that Ly Cong Uan, then thirty-six, be enthroned—thereby starting the Ly dynasty.


VUA LÝ THÁI TỔ

Cổ Pháp trời sinh bậc đế minh 1
Nhà Lý rạng danh cả cung đình
Tầm nhìn thế nước bao trời đất
Soạn chiếu dời đô vua anh minh

Đại La là đô cũ Cao Vương 2
Hổ phục Long chầu tại minh đường
Bốn phương tụ hội hồn đất nước
Đô thành bậc nhất của đế vương

Thăng Long kinh thành đã ngàn năm
Trải bao biến cố nạn xâm lăng
Đất thiêng rồng cuộn đầy linh khí
Lạc Hồng con cháu mãi vĩnh hằng
----------------------------------------------------------------------------------------
1. Lý Công Uẩn (974 – 1028) người làng Cổ Pháp, Bắc Giang. Sinh ngày 17 – 02 – 974, mồ côi mẹ từ 3 tuổi, là con nuôi thiền sư Lý Khánh Vân. Được thiền sư Vạn Hạnh dạy học từ nhỏ. Thông minh, đầy mưu lược có đại chí. Niên hiệu Ứng Thiên (994 – 1005) phò vua Lê Trung Tông lên ngôi hoàng đế tháng 10 năm 1009.
2. Tháng 2 năm 1010, Lý Thái Tổ về Đại La khảo sát tìm nơi định đô mới. Tháng 7 năm 1010 ra sắc chỉ dời đô về Đại La.



King Ly Thai To1

The village of Co Phap produced a wise king
to brighten the entire dynasty of Ly,
his royal vision embraced the cosmos...
from him, the edict to move the capital

Dai La2, Gao Tin´s well-chosen land
alive with powerful dragons and tigers;
a center drawing holy energy from all around...
this worthy, great capital for great, worthy kings

Thang Long has been the capital for a thousand years
through innumerable ups and downs and invasions...
this holy land of the rising dragon, still holy;
the descendants of Lac Hong will live in it forever!

1. King Ly Thai To (974 - 1028) was a native of Co Phap village, now in Tu Son district, Bac Ninh province. His mother died when he was three years old. He became an adopted son of Zen monk Ly Khanh Van. Since early childhood he was raised and educated by the famous Zen monk Van Hanh. He proved to be a very intelligent, wise, far-seeing young man with great vision and ambition. Later he served as a senior official under Le Trung Tong´s reign, and became king in October 1009.
2. In February 1010 the king went to Dai La, a former citadel of Gao Tin, the Chinese governor in the south land, and in July 1010 he issued the famous edict to move his capital fom Hoa Lu to Dai La, calling it Thang Long, now Hanoi.



NGỰ GIÁ THIÊN ĐÔ

Thân chinh ngự giá chiếu dời đô 1
Sào Khê bến nước dựng cơ đồ
Quân vương nhìn lại quân thành cũ
Sương khói chiều thu bóng núi mờ

Đại La đắc địa nhất thiên thời 2
Hội tụ bốn phương thế hổ ngồi
Rồng cuộn mây trời phun khí vượng
Mây hiện sắc hồng đất tốt tươi

Sắc chỉ Lý triều chiếu dời đô
Ngàn năm linh khí đến bây giờ
La Thành ngũ sắc mây vàng kết
Vững chắc kinh thành định đế đô

Tô Giang Nhị Thủy dưới chân thành 3
Rồng vàng bay vút giữa trời xanh
Thăng Long rực rỡ ngàn năm tuổi
Hào khí Tây hồ nước long lanh


1. Vua Lý Thái Tổ lên ngôi Hoàng đế đầu tháng 11 năm 1009. Đến tháng 8 âm lịch mùa Thu năm 1010, ông cùng triều đình dời đô ra Thăng Long. Như vậy ông ở kinh đô Hoa Lư được 10 tháng. Lý Thái Tổ ở ngôi được 19 năm (1009 – 1028), băng hà ngày 2 – 3 – 1028.
2. Lý Thái Tổ với tầm nhìn của một quân vương sáng suốt, thấy rằng Hoa Lư là một quân thành phòng thủ rất tốt nhưng muốn phát triển đất nước phải ra Đại La, nơi có thế địa lý cực thịnh vượng, mở ra một kỷ nguyên mới cho nước Đại Cồ Việt và con cháu mai sau.
3. Tô Giang là sông Tô Lịch. Nhị Thủy là sông Nhị Hà, sông Hồng ngày nay.
(hết)
http://www.binhchonthohay.com/thovan/ThongTin_chitiet.aspx?maTT=07100004&MaCM=4
http://www.binhchonthohay.com/thovan/ThongTin_chitiet.aspx?maTT=07100005&MaCM=4
http://www.binhchonthohay.com/thovan/ThongTin_chitiet.aspx?maTT=07100008&MaCM=4
http://www.binhchonthohay.com/thovan/ThongTin_chitiet.aspx?maTT=07100011&MaCM=4