Diễn đàn học thuật đỉnh cao chưa từng thấy tại Châu Á

[con]

gày 28/7, những nhà khoa học quốc tế đầu tiên đã có mặt tại Bình Định để tham dự chuỗi sự kiện nằm trong chương trình “Gặp gỡ Việt Nam” lần thứ IX do Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam của GS Trần Thanh Vân tổ chức. Đây được coi là diễn đàn học thuật đỉnh cao chưa từng có tại Châu Á...

“Gặp Gỡ Việt Nam” IX kéo dài từ 28/7 đến 17/8 tại nhiều địa điểm ở TP.Quy Nhơn (Bình Định) với 4 hội nghị quốc tế. Trong đó, “Các cửa sổ nhìn ra vũ trụ” (từ 11 – 17/8) được chờ đợi là sự kiện quan trọng hàng đầu nhân sự ra đời của Trung tâm quốc tế Gặp gỡ khoa học và giáo dục liên ngành (ICISE) mà GS Trần Thanh Vân từng ấp ủ như một mục tiêu lớn nhất của ông vào những năm cuối đời.

Cho tới chiều 28/7, đã có 5 nhà khoa học đoạt giải Nobel Vật lý xác nhận có mặt tại Việt Nam, gồm: GS Jack Steinberger (người Mỹ gốc Do Thái, Nobel 1988); George Smoot (Nobel 2006); David J.Gross (Nobel 2004); Sheldon Lee Glashow (Nobel 1979) và tác giả Nobel 1985 người Đức, GS Klaus Von Klitzing. Ngoài ra, danh sách khách mời danh dự còn có nhà bác học Rolf Heuer - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu hạt nhân Châu Âu (CERN); GS Jean - Loup Puget - Giám đốc Chương trình nghiên cứu Planck; GS Ngô Bảo Châu...

Sáng nay (29/7), tại khách sạn Hải Âu trên bờ biển Quy Nhơn, 80 nhà khoa học quốc tế cùng nhiều chuyên gia trong nước chính thức khởi động “Gặp gỡ Việt Nam” IX bằng 2 hội nghị “Vũ trụ học trong kỷ nguyên Planck” và “Thuyết tương đối rộng và lực hấp dẫn”. Các hội nghị trên sẽ khép lại vào ngày 3/8.

Trao đổi với PV trước thềm “gặp gỡ”, GS Trần Thanh Vân phấn chấn: Khác biệt lớn nhất so với những sinh hoạt khoa học quốc tế do chúng tôi tổ chức trước đây, chính là quy mô, tầm vóc của sự kiện. Vì lý do sức khỏe, 2 nhà khoa học đoạt giải Nobel vắng mặt, nếu không chúng ta có đến 7 giải Nobel cùng hội tụ. Ngay ở Pháp - nơi chúng tôi có nửa thế kỷ kết nối những trí tuệ lỗi lạc của khoa học vật lý - một cảnh tượng “nhộn nhịp” như vậy cũng hết sức hiếm hoi. Năm 2009, khi kỷ niệm 20 năm Gặp gỡ Blois, chúng tôi cũng chỉ tập hợp được 6 giải Nobel. Và đó, đến giờ hãy còn là con số “kỷ lục”.

Diễn đàn học thuật đỉnh cao chưa từng thấy tại Châu Á

Có 80 nhà khoa học quốc tế tham dự diễn đàn lần này. (Ảnh: X.N)

Gặp gỡ Việt Nam lần IX không chỉ là diễn đàn học thuật đỉnh cao chưa từng thấy tại Châu Á, mà còn là sự kiện khoa học lớn của cả thế giới. Các nhà bác học đoạt giải Nobel sẽ xuất hiện ngay từ tuần thứ hai để cùng đồng nghiệp điểm lại kết quả đặc sắc nhất của khoa học vật lý trong năm qua. Đặc biệt, ở Hội nghị khánh thành ICISE, công chúng khoa học sẽ được nghe những bài giảng của hai nhà bác học Seldon Glashow và Klaus Von Klitzing; nghe thông báo kết quả nghiên cứu mới nhất về vật lý hạt, vật lý thiên văn - vũ trụ học bắt đầu từ Big Bang (mô hình nổi bật miêu tả giai đoạn sơ khai của sự hình thành vũ trụ - chú thích của LĐ) cho đến nay.

Sẽ có nhiều thuyết trình chuyên sâu trình bày tại đây, như: Sự sinh ra và tính chất các hạt boson Higgs; những tìm kiếm về một nền vật lý học mới; hiện tượng luận về vật lý học bên ngoài mô hình chuẩn; sự sinh ra và tính chất của các quark nặng; tia gamma, tia vũ trụ: Khảo sát từ mặt đất và vệ tinh; vật chất tối và năng lượng tối...

Là nhà khoa học nổi tiếng thế giới gốc Quảng Bình, thưa Giáo sư, lý do nào một vinh dự như vậy cùng hoài bão lớn lao của cả đời người được ông dành cho Bình Định?

- Mục đích của Gặp gỡ Việt Nam là kiến tạo không gian hữu ích cho các nhà khoa học trên thế giới gặp gỡ, trao đổi một cách thân tình, gần gũi. Họ cần có nơi để trò chuyện với nhau; có nói chuyện được lâu thì mới nảy nở tình thân. Rồi nữa, đó phải là nơi phù hợp cho những bộ óc lớn nghỉ ngơi, suy tưởng mà không bị chi phối bởi một tác nhân nào khác.

Nếu tôi chọn Hà Nội hay TP.Hồ Chí Minh chẳng hạn, bạn bè khoa học chắc chắn chỉ dành cho tôi chừng 50% thời gian mà thôi. 50% còn lại, mối bận tâm của họ sẽ hướng tới các chuyến thăm thú, làm việc với đại học này, viện nghiên cứu nọ (cười). Khi biết tôi có ý định tìm kiếm địa điểm xây dựng ICISE, nhiều địa phương miền Trung như Thừa Thiên - Huế, Đà Nẵng, Bình Thuận, kể cả Quảng Bình - quê hương của tôi - đã lên tiếng ủng hộ, gọi mời. Sở dĩ tôi quyết định dừng lại với Quy Nhơn, Bình Định bởi ở đây, tôi tìm thấy sự đồng điệu, tri âm tri kỷ; thấy được quyết tâm và lòng chân thành.

Tôi thực sự xúc động trước câu nói của ông Vũ Hoàng Hà - nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định - trong cuộc gặp đầu tiên: “GS đem đến cho chúng tôi cái mà dù có rất nhiều tiền cũng không thể nào mua được”. Các đời lãnh đạo kế nhiệm ông Hà luôn ủng hộ mạnh mẽ dự án của chúng tôi. Chưa đề xuất nào do chúng tôi đưa ra bị chính quyền địa phương lắc đầu từ chối, từ việc cho thuê đất, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ công trình điện, nước... Nghĩa tình là vô cùng, không nên quy đổi bằng tiền, cho dù nếu tính ra tiền, nó sẽ là con số rất lớn.

Cũng cần nói thêm, 200.000m2 bờ biển ở phường Gềnh Ráng, Quy Nhơn thực sự là khung cảnh mà chúng tôi đi tìm: Không khí trong lành, thiên nhiên tươi đẹp, cách biệt nhưng không quá xa tiện ích đô thị. Tôi hy vọng có thể khởi tạo, duy trì ở đây mối quan hệ chan hòa và nuôi dưỡng thành công cảm hứng sáng tạo cho các nhà khoa học như đã làm trong các cuộc trượt tuyết, leo núi Alpes ở Châu Âu.

- Xin cảm ơn GS!

[con]

http://tuoitre.vn/Giao-duc/Khoa-hoc/560 ... ad-image-0

[Hồng Phúc]

Đất nước Việt Nam tươi đẹp, con người Việt Nam hiền hòa , dễ mến, Hà Nội, Sài Gòn, Nha Trang, Đà Lạt, Cần Thơ, Đà Nẵng…Tại sao những nhà khoa học có tầm cỡ và danh tiếng trên thế giới lại chọn Qui Nhơn làm nơi xây dựng và hội thảo tại trung tâm này...Phong cảnh Qui Nhơn tươi đẹp , hữu tình, con người Qui Nhơn bình dị, gần gụi mà dễ mến.Xin cám ơn đâts và người Qui Nhơn.

[con]

Hơn 100 nhà khoa học trong, ngoài nước tham dự hội nghị khoa học quốc tế ngày 29.7.
5 gương mặt Nobel tại “Gặp gỡ Việt Nam” IX

(LĐ) - Số 173 - Thứ ba 30/07/2013 07:26
Trang chủ | Phóng sự
“Gặp gỡ Việt Nam”(GGVN) lần thứ IX diễn ra tại TP.Quy Nhơn (Bình Định) từ 28.7 đến 17.8 là sinh hoạt học thuật quy mô lớn của vật lý học toàn cầu.

Trong khuôn khổ 4 hội nghị chuyên sâu, GGVN lần này vinh dự đón 5 nhà bác học đoạt giải Nobel Vật lý đến làm việc. Cho dù xuất phát từ đâu, ở lĩnh vực nghiên cứu nào, thì cả 5 vị đều có chung một mối dây bền chặt với Hội Khoa học GGVN và đều dành cho dải đất hình chữ S rất nhiều thiện cảm.



GS Jack Steinberger.
1. Sâu nặng nhất với Việt Nam qua các kỳ “gặp gỡ” không ai khác hơn là GS người Mỹ gốc Do Thái Jack Steinberger. Ông sinh năm 1921 tại Bad Kissingen (Đức), trong một gia đình có 3 anh em. Năm 1934, ông đến New York, theo học Trường trung cao Trier Township rồi học 2 năm ngành hóa ở Viện Công nghệ Armuour (nay là Viện Công nghệ Illinois). Năm 1942, tốt nghiệp Đại học Chicago ngành hóa, Jack Steinberger nhập ngũ, được gửi đến phòng thí nghiệm phóng xạ của MIT sau một khóa đào tạo đặc biệt về lý thuyết sóng điện từ do quân đội Mỹ tổ chức.

Phòng thí nghiệm có nhiệm vụ phát triển kỹ thuật rađa mà ông là thành viên thuộc nhóm ăngten. Sau Chiến tranh thế giới thứ II, trở về Đại học Chicago, được làm việc bên cạnh các nhà khoa học bậc thầy như Enrrico Fermi, W. Zachariasen, Edward Teller, Gregor Wentzel, ông lần hồi khám phá muon (một dạng hạt sơ cấp) của tia vũ trụ. Kết quả nghiên cứu của ông tạo cơ sở thực nghiệm cho khái niệm tương tác yếu. Về sau, con đường thực nghiệm của Jack Steinberger còn gặt hái được nhiều thành tựu ở Viện Cao học Princeton. Ông được trao giải Nobel Vật lý năm 1988 do “phương pháp chùm neutrino và chứng minh về cấu trúc bộ đôi (doublet) của các lepton thông qua phát minh neutrino muon” tại Trung tâm Nghiên cứu hạt nhân Châu Âu (CERN).

Nếu các công trình của GS Jack Steinberger là một “khu vườn bí hiểm” đối với đại chúng thì mối thâm giao với GS Trần Thanh Vân và tình yêu dành cho Việt Nam trong ông lại hết sức rõ ràng. Nhiều người còn nhớ, ông đã xuất hiện một cách ấn tượng như thế nào tại GGVN lần I tổ chức ở Hà Nội năm 1993, sau khi phải trải qua những khúc nhôi lắt léo để lách lệnh cấm vận còn hiệu lực của Mỹ.

Trở về nước, Jack Steinberger viết thư ngay cho Tổng thống Bill Clinton, dứt khoát đòi Mỹ phải xóa bỏ lệnh bao vây cấm vận đối với Việt Nam. Mới đây, trong email gửi GS Trần Thanh Vân, ông viết: “Tôi đánh giá rất cao những gì anh đã làm cho lĩnh vực vật lý của chúng ta và những gì anh đang làm để xây dựng ngành vật lý ở nước anh - đất nước đã chịu nhiều đau thương, mất mát do sự can dự của nước chúng tôi - nước Mỹ”. 92 tuổi, nhà bác học có mái tóc phảng phất chút “bụi bặm”, ngang tàng vẫn tràn trề một trái tim chứa chan, nồng nhiệt.


GS David J.Gross.
2. Lá thư khác cũng đến từ Mỹ và cũng được GS Trần Thanh Vân giới thiệu như là minh chứng cho sự ủng hộ từ những bộ óc vĩ đại của thế giới vật lý dành cho GGVN IX: “Rất cảm ơn anh về lời mời. Tôi rất vui lòng tham gia ban cố vấn quốc tế của hội nghị. Tôi chưa lần nào đến Việt Nam. Đàm Thanh Sơn (GS Đàm Thanh Sơn) đã kể với tôi về trung tâm của anh. Tôi cảm phục anh đã đứng ra đảm đương công việc khó khăn, quan trọng ấy. Tôi nóng lòng chờ chuyến thăm Việt Nam”.

Tác giả những dòng thư rạo rực, sôi nổi ấy là GS David J.Gross, đoạt giải Nobel Vật lý năm 2004 cho “khám phá hiện tượng tiệm cận tự do trong lý thuyết tương tác mạnh”. Gross sinh năm 1941 ở Israel, nhận bằng cử nhân và thạc sĩ tại Đại học Hebrew Jerusalem năm 1962. 4 năm sau, ở Đại học California (Mỹ), ông lấy bằng tiến sĩ vật lý dưới sự hướng dẫn của GS Geoffrey Chew. Năm 1973, cùng các sinh viên đầu tiên của mình ở Đại học Princeton, Gross phát hiện ra hiện tượng tiệm cận tự do: Các quark (một hạt cơ bản sơ cấp và là một thành phần cơ bản của vật chất) gần nhau hơn thì tương tác mạnh giữa chúng sẽ nhỏ hơn. Khi các quark ở rất gần nhau, lực tương tác hạt nhân giữa chúng trở nên quá nhỏ khiến chúng hành xử như những hạt tự do.

Có điều trùng hợp thú vị là, trong một nghiên cứu độc lập, hiện tượng tiệm cận tự do cũng được tìm thấy bởi nhà khoa học H.David Politzer, mở ra khả năng hiểu biết lớn lao của vật lý học đối với sự phát triển của sắc động lực học lượng tử. Đây là lý do để giải Nobel Vật lý 2004 được chia sẻ cho 3 cái tên: Ngoài Gross và Politzer, còn có một GS Mỹ khác là Frank Wilczek.


GS Georges Smoot.
3. Không giống hai đồng hương trên, cách bày tỏ của chủ nhân giải Nobel Vật lý 2006 - GS Georges Smoot - có phần nhẹ nhàng, khiêm tốn hơn. Ông viết cho GS Vân: “Tôi rất vinh dự được tham gia ban cố vấn quốc tế của hội nghị và sẽ cố gắng đóng góp hết sức mình”. Smoot sinh ra tại Yukon, Florida; tốt nghiệp phổ thông trung học ở Upper Arlington, Ohio năm 1962. Ông nhập môn ngành toán trước khi chuyển sang Viện Công nghệ Massachusetts - nơi ông nhận bằng cử nhân kép cả toán lẫn lý năm 1966 và nhận bằng tiến sĩ vật lý năm 1970.

Lĩnh vực Georges Smoot theo đuổi là vật lý thiên văn và vũ trụ học. Giải Nobel Vật lý cho ông cùng với GS John C.Mather là sự tưởng thưởng xứng đáng đối với những khám phá làm cho việc đo lường lỗ đen và bức xạ vũ trụ trở nên khả thi, chính xác hơn. Nghiên cứu này đưa ra bằng chứng mới cho lý thuyết Big Bang, rằng vũ trụ sinh ra từ một vụ nổ lớn. Công trình hoàn thành nhờ sử dụng vệ tinh Cosmic Background Explorer (COBE) - mà theo đánh giá của Ủy ban Giải thưởng Nobel - là “điểm khởi đầu của vũ trụ học như một khoa học chính xác”. GS Smoot hiện làm việc ở khoa Vật lý, Đại học California, Berkeley. Năm 2003, ông được trao tặng Huân chương Einstein.


GS Sheldon Lee Glashow.
4. Người đoạt giải Nobel Vật lý mang quốc tịch Mỹ còn lại là GS Sheldon Lee Glashow. Ông được Viện Hàn lâm Khoa học Thụy Điển vinh danh năm 1979 “vì những đóng góp cho thống nhất tương tác điện yếu và dự đoán về dòng trung hòa yếu. Sheldon Lee Glashow sinh năm 1936 tại New York trong một gia đình Do Thái nhập cư từ Nga. Ông tốt nghiệp Trường Trung học khoa học Bronx năm 1950, nhận bằng cử nhân của Đại học Cornell năm 1954 và bằng tiến sĩ vật lý Đại học Harvard năm 1959. Giai đoạn 1962-1966, ông là Phó Giáo sư Đại học California, Berkeley. Ông gia nhập bộ môn vật lý, Đại học Harvard và trở thành giáo sư năm 1966. Glashow còn tham gia giảng dạy và nghiên cứu tại nhiều trung tâm khoa học, giáo dục tên tuổi như CERN, Đại học Marseiles, MIT, Phòng thí nghiệm Brookhaven, Texas A&M, Đại học Houston, Đại học Boston.

5. Bên cạnh các vì “tinh tú” đến từ bên kia bờ Thái Bình Dương, Klaus von Klitzing hiển nhiên trở thành thiểu số. Ông là nhà bác học “phi Mỹ” duy nhất trong số 5 gương mặt đoạt giải Nobel Vật lý lấp lánh trên bầu trời Quy Nhơn. GS Klaus von Klitzing là người Đức, sinh năm 1943 ở Schroda, Reichsgau (nay thuộc Ba Lan), nổi tiếng về công trình phát hiện hiệu ứng Hall mà vì nó ông đã được trao giải Nobel Vật lý 1985.


GS Klaus von Klitzing.
Rời trường trung học năm 19 tuổi, Klitzing theo học vật lý ở Đại học Công nghệ Braunschweig và nhận bằng tốt nghiệp năm 1969. Tiếp tục học tập, nghiên cứu ở Đại học Wurzburg, năm 1972 ông hoàn thành luận án tiến sĩ. Klaus von Klitzing làm việc ở phòng thí nghiệm từ trường Grenoble cho tới khi trở thành Giáo sư Đại học Kỹ thuật Muchen năm 1980. Từ 1985, ông là Giám đốc Viện Nghiên cứu chất rắn Max Planck (Stuttgart). Trong khoa học vật lý, hằng số von Klitzing được đặt theo tên ông nhằm vinh danh công trình phát hiện hiệu ứng Hall.

Theo diễn giải do GGVN đưa ra, thì “nghịch đảo của hằng số von Klitzing bằng một nửa giá trị của lượng tử dẫn”. Ngày nay, nghiên của Klitzing tập trung vào đặc tính hệ thống điện tử kích thước thấp, điển hình trong các nhiệt độ thấp và trong các từ trường cao. Ở GGVN IX, cùng Seldon Glashow, Klaus von Klitzing là diễn giả chính phiên khai mạc hội nghị “Các cửa sổ nhìn ra vũ trụ” sau lễ khánh thành Trung tâm quốc tế Gặp gỡ khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE). Chủ đề cuộc nói chuyện là vai trò quan trọng của khoa học cơ bản trong việc tạo ra những bước tiến đột phá trong công nghệ, mang lại lợi ích khổng lồ cho loài người.

Giới thiệu tiểu sử khoa học tóm tắt của những nhà bác học có mặt ở GGVN IX, GS Trần Thanh Vân cho biết, ông lấy làm tiếc việc thiếu vắng hai cây đại thụ vật lý hiện đại là Carlo Rubbia (Italia, Nobel 1984) và Jerome I.Friedman (người Mỹ gốc Nga, Nobel 1990). Vị Chủ tịch Hội Khoa học GGVN xuýt xoa: “GS Friedman mới đây còn nói ông rất vinh dự được mời tham gia phiên khai mạc và rằng ông lấy làm mừng về việc tôi được tặng Huy chương Tate và việc khám phá ra hạt Higgs. Vậy mà đến giờ cuối, ông ấy đã không có mặt vì lý do sức khỏe”.

Không hề gì, chỉ với 5 nhà bác học đoạt giải Nobel Vật lý, GGVN IX đã là cuộc tao ngộ khoa học quy mô chưa từng có ở Châu Á từ trước đến nay, cho thấy uy tín và sức hấp dẫn của GGVN nói chung, cá nhân ông bà Trần Thanh Vân nói riêng. Rộng ra, đấy cũng là sức hấp dẫn của một Việt Nam còn chồng chất khó khăn, song luôn khát khao hội nhập, gồm thâu tri thức.