|
(01.01.70, 7:00 am)
Là một hiệp sĩ áo vải, sống vào thời chúa Nguyễn. Cha là người huyện Phù Ly, ở gần miền Bích Khê. Nhân dân đã đặt bài vè "Chàng Lía", có câu:
Có người ở Phủ Quy Nhơn
Ở Phù Ly huyện gần miền Bích Khê
Bích Khê là khe xanh, chỉ miền sơn cước.
Mẹ là người thôn Phú Lạc, huyện Tuy Viễn. Lía mồ côi cha. Mẹ đem về nuôi ở quê ngoại, lớn lên ở chăn trâu cho một phú hộ trong thôn.
Lía rất thương mẹ. Đến ở nhà người, nhưng tối nhất định trở về với mẹ. Và những lúc ra đồng, vào rừng, hễ bắt được con cá, con chim, đều để dành về dâng cho mẹ, những khi không bắt được chim cá, thường bắt trộm gà vịt ở các thôn xóm xa, làm thịt đem về, nói dối rằng vịt nước, gà rừng. Nhiều lần, bà mẹ sanh nghi, không chịu ăn, gạn hỏi:
- Bắt trộm của ai?
Lía năn nỉ:
- Thấy mẹ khổ, Lía kiếm về nuôi mẹ. Mẹ ăn đi cho Lía vui lòng.
Bà mẹ nhất định không ăn thì Lía chui đầu vào lòng khóc đến lúc mẹ chịu ăn mới thôi. Bà mẹ giận dỗi thì Lía xin chừa. Nhưng rồi thỉnh thoảng vẫn đem về không chiếc đùi gà thì cũng nửa thân vịt.
Lía trông không có gì khác chúng bạn. Thân vóc cũng không được vạm vỡ. Song sức mạnh thật phi thường. Mỗi lần gây sự đánh nhau, Lía chấp hàng vài ba chục trẻ em đồng lứa. Những khi hai trâu báng lộn, một mình Lía nắm một đuôi trâu, cả bọn mục đồng nắm một đuôi kéo lui ra không cho báng. Lúc nào trâu của Lía cũng bị kéo lui xa hơn. Bởi thế bọn mục đồng đều khiếp sợ Lía. Lía bảo gì phải nghe theo nấy, không ai dám cãi, cũng không ai dám tỏ ý bất bình.
Một hôm cao hứng, Lía rủ bọn trẻ vật một con trâu nghé của Lía chận, xẻ thịt thui ăn. Ăn xong sai đem tất cả da xương và lông lá… vào rừng chôn dấu kỹ, chỉ để lại đuôi trâu. Lía lấy đuôi cắm xiên xiên xuống đất, rồi khuân một tảng đá to lớn đè lên trên, chừa ló mõm chót với chồm lông đen. Đoạn chạy về nhà báo cùng chủ:
- Trâu đương ăn, bỗng rống lên một tiếng, rồi chui tọt xuống đất. Chúng tôi nắm đuôi kéo không lên.
Chủ nhà lật đật chạy ra xem. Thấy đuôi trâu, nắm kéo thử, nhưng mắc cứng, nhổ không ra. Hỏi đoàn mục đồng, chúng đều nói theo Lía. Sau dò biết được sự thật, chủ nhà tức mình đuổi Lía ra khỏi nhà.
Lía về ở cùng mẹ, thấy mẹ làm lụng đầu tắt mặt tối, mà tháng ngày vẫn hụt trước thiếu sau, bèn lén đi bẻ bí trộm, đào khoai trộm,… đem về giúp mẹ. Bà mẹ rầy rà mãi không được. Mong nhờ chữ nghĩa thay đổi tính tình, bà cho Lía đi học. Lía học rất tối, lại hay gây gổ, đánh đá bè bạn. Thầy dạy mãi không được, phải đuổi ra khỏi trường.
Sợ mẹ, không dám về nhà, Lía đi lang thang trong rừng, chợt thấy một lão trượng đang cùng cọp đánh nhau. Lão trượng râu tóc bạc phơ, nhưng diện mạo quắc thước, tay kiếm lanh như chớp. Còn cọp là một con cọp vện tàu cau, vừa lớn vừa dữ. Hai bên đánh nhau cả buổi mà vẫn không bên nào chịu nhượng bên nào. Rồi hai bên đều dừng lại, đứng thủ thế ghìm nhau. Lía đi lẻn ra phía sau lưng cọp, thình lình nhảy bổ tới, tay ôm cổ, chân kẹp hông. Cọp thất kinh, nhào lộn mấy vòng, nhưng Lía đeo cứng, không sao hất ra nổi. Cọp thất thế, vuốt dùng không được, chỉ cố sức vùng vẫy để thoát thân. Cọp càng vùng vẫy, Lía càng siết chặt. Cọp nghẹt thở, lần lần đuối sức rồi tắt hơi. Lão trượng vui mừng đến hỏi, Lía thưa rõ lai lịch. Lão trượng tỏ ý muốn đem về nuôi. Lía hớn hở đưa về xin phép mẹ. Bà mẹ làm lễ bái lão trượng mà gởi con. Lão trượng để cọp lại cho mẹ Lía xẻ thịt bán làm vốn nuôi thân và dắt Lía lên núi.
Lão trượng vốn là một võ tướng của nhà Lê. Vì chán họ Trịnh, ghét họ Nguyễn, bỏ quan về ở ẩn. Lão trượng dạy Lía võ nghệ. Lía học văn thì tối mà học võ lại rất sáng. Học đâu thuộc đó. Học quyền xong, học sang kiếm, côn. Môn nào cũng tinh nghệ. Lía lại tự nguyện được phép phi thân, đứng đỉnh núi này nhảy sang đỉnh núi kia một cách dễ dàng như nhảy qua khe suối. Lại có thể đứng dưới đất nhảy lên đọt cây cao, đứng như con chim, rồi nhảy xuống nhẹ nhàng như một chiếc lá rụng.
Lía ở núi hơn 5 năm. Sau khi lão trượng qua đời thì Lía trở về cùng mẹ. Lúc bấy giờ Lía đã trưởng thành, ngày lên núi kiếm thịt về nuôi mẹ. Nhưng tánh khí ngang tàng, không chịu nổi những cảnh bất công trong xã hội, nên thường can thiệp vào việc người. Bọn cường hào, ô lại rất ghét, nhưng sợ không dám làm gì.
Một hôm, một tên lính nha về làng, cậy thế hiếp đáp dân chúng. Lía nổi giận đánh chết. Bọn cường hào được dịp trả thù, liền đi báo quan. Quan cho lính đến vây nhà bắt. Biết rằng không thể ở nơi quê nhà được nữa. Lía bèn cõng mẹ, nhảy qua rào, nhảy chuyền từ nóc nhà này sang nóc nhà nọ, chạy ra bờ sông Côn, lội qua Phú Phong, đi thẳng vào núi xanh trú ẩn.
Vào núi, Lía gặp một đoàn lục lâm mời làm chúa, Lía sai sửa sang thành Uất Trì của Chiêm thành ở Bá Bích làm sơn trại. Thành Uất Trì cũng thường được gọi là thành Lía hoặc thành Ôn Công tức là thành của các ông ác ôn. Đoàn lục lâm ngày ngày kéo nhau đi ăn cướp. Dân tuần, lính canh không chống nổi. Ai nấy đều khiếp sợ, nhiều nhà giàu thuê võ sĩ đến giữ tài sản. Nhưng tất cả xa gần đều thất đảm mỗi khi bọn Lía đến. Vì tay côn của Lía mỗi khi vung ra thì hàng nghìn người phải ngã quị, không một võ sĩ nào có thể chịu nổi được một roi. Bởi vậy tiếng tăm của bọn Lía lừng lẫy khắp nơi. Không ai còn dám lãnh giữ của mướn và bọn Lía đến đâu không ai dám chống cự.
. Theo Võ nhân Bình Định
(Còn tiếp)
|
